P1040025

Wzorce inkrementalne są pewną odmianą wzorców kreskowych. Charakteryzują się naniesionymi na szklane lub metalowe liniały polami (strefami) o stałej szerokości o wartościach od kilku do kilkunastu mikrometrów na przemian aktywnymi i pasywnymi, np. jasnymi i ciemnymi. Najczęściej są stosowane w przetwornikach impulsowych fotoelektrycznych. Wartość przesunięcia wzorca względem przetwornika jest określona przez sumowanie lub odejmor wanie sygnałów (jednostek).

Wzorce^ kodowe tworzy się z kombinacji ścieżek kodowych — każdej wartości długości odpowiada określony kod. Podobnie jak we wżorcach inkremen-talnych, występują tu segmenty pasywne i aktywne. Każdemu położeniu wzorca względem przetwornika odpowiada tylko jedna wartość.

Wzorce falowe odtwarzają wartości długości przez części lub wielokrotności długości fal promieniowania elektromagnetycznego, emitowanego przez lasery lub niektóre pierwiastki w określonych warunkach.

2.2. METODY I NARZĘDZIA POMIAROWE 2.2.1. Wzorce kreskowe i końcowo-kreskowe

Do najprostszych wzorców miar zalicza się .przymiar kreskowy i końcowp--Jaeskowy (rys. 2.1). Służą one do bezpośredniego pomiaru ćiługośćrpfzed--miotu przez wzrokowe porównanie. Pod względem konstrukcyjnym przymiary dzielą się na typy [1]:

— sztywne    — o przekroju prostokątnym, oznaczone symbolem MLPa;

— półsztywne    — o przekroju prostokątnym, oznaczone symbolem MLPd;

—    wstęgowe stalowe — o przekroju prostokątnym, oznaczone symbolem MLKa;

—    wstęgowe zwijane — o przekroju prostokątnym, oznaczone symbolem MLKc;

—    składane stalowe — o przekroju prostokątnym, oznaczone symbolem MLSa.

Mają zastosowanie w prostych pomiarach, tam gdzie nie jest wymagana wyżr sza dokładność.

i

I

Rys. 2.1. Wzorce długości kreskowe: a) przymiar kreskowy, b) przymiar końcowo-kreskowy I

Można rozszerzyć zastosowanie przymiarów kreskowych przez stosowanie sprzętu pomocniczego, np. macek.

Dokładność szacunkowego odczytania na przymiarze powinna wynosić ±0,1 wartości działki elementarnej, z usunięciem błędu paralaksy. Błąd para-laksy powstaje Wówczas, gdy kierunek spojrzenia obserwatora nie jest prostopadły do podziałki przymiaru.

Wzorce kreskowe są również wbudowywane w przyrządy pomiarowe, w których zastosowano specjalne urządzenia odczytowe, takie jak np. noniusz czy mikroskop odczytowy ze spiralą Archimedesa.

2.2.2. Wzorce końcowe

2.2.2.I. Płytki wzorcowe

Wiadomości ogólne o płytkach wzorcowych

Płytki wzorcowe są jednowymiarowymi końcowymi wzorcami długości. W zakładach przemysłowych są podstawowymi wzorcami długości i służą do sprawdzania i nastawiania uniwersalnych przyrządów mierniczych, sprawdzianów! przeciwsprawdzianów, do przeprowadzania różnego rodzaju dokładnych pomiarów długości, do nastawiania obrabiarek, sprawdzania i nastawiania przyrządów obróbczych, a niekiedy do dokładnych robót traserskich.

Płytki wzorcowe mają najczęściej kształt prostopadłościanów i są wykonane ze stali stopowej chromowej, np. ŁH 15. Po odpowiedniej obróbce cieplnej orazlnechamcznej powinny mieć twardość nie mniejszą niż 62 HRC, a chropowatość powierzchni mierniczych odpowiadającą R_a = 0,012 * 0,025 pin — zależnie od klasy dokładności. Zalecane jest, aby współczynnik rozszerzalności cieplnej materiału płytki wynosił a = (11,5 ± 1) x 10‘⁶ 1/°C. Do zabezpieczenia płytek stalowych przed uszkodzeniem lub nadmiernym zużywaniem stosuje się zwykle dwie płytki ochronne, wykonane z węglików spiekanych (np. H20). Ostatnio są produkowane także płytki wzorcowe z materiałów ceramicznych, np. zirkonium.

Płytki wzorcowe stosuje się w kompletach (duży, średni, mały). Większe komplety płytek pozwalają na złożenie stosu z mniejszej liczby płytek wzorcowych (dzięki temu zwiększa się dokładność stosu), zapewniają większe stopniowanie wymiarów, umożliwiają większej liczbie osób korzystanie z jednego kompletu oraz równomierne zużywanie się płytek (te same długości stosów można zestawić z różnych płytek). Liczba płytek i stopniowanie długości nominalnych dla poszczególnych kompletów podano w tabl. 2.1. Dodatkowo są wykonywane komplety uzupełniające: mikrometryczny, uzupełniający małe wymiary, uzupełniający duże wymiary. Płytki w komplecie mikromet-rycznym są stopniowane co 1 pm oraz dodatkowo co 0,5 pm (płytki 1,0000; 1,0005; 1,0010).

Wartością wielkości płytki wzorcowej jest długość nominalna L (rys. 2.2), cechowana na płytce. Długość nominalna L płytki wzorcowej to odległość między powierzchniami mierniczymi (5) płytki wzorcowej geometrycznie idealnej wyrażona w milimetrach; długość środkowa L_m płytki wzorcowej — długość płytki w środku geometrycznym powierzchni mierniczych (5); dłu-

15