P1070464 resize

takty z Morawami przez Bramę Morawską¹. Wzmiankowana zachodnia droga kontaktów utrzymywała się też zapewne później (w IV w. p.n.e.): ich śladem są nieliczne zabytki stylu ..stnroluU-ńskiego'¹ znane z Polski południowo-zachodniej. Istotną zmianą w tej dziedzinie przynioało pojawienie się w końcu IV w. p.n.e. no Śląsku środkowym zespołów kultury lateńskiej (celtyckiej). Kontakty z tą grupą kulturową spowodowały w Ul w. p.n.e. intensyfikacją wpływów lateńskich i rozszerzenie strefy Ich występowania, wciąż Jednak ograniczonej głównie do Śląska i Wielkopolski. Nieco inaczej, przedstawiało się sytuacja we wschodniej połaci kultury łużyckiej, która podlegała wpływom kulturowym Idącym z Kotliny Karpackiej przez przełęcze Karpat. Ożywione kontakty utrzymywały się tu także w HaD z tym. że później zostały one w zasadzie całkowicie przerwane.

Osłabienie kontaktów zachodniej kultury łużyckiej z rejonami przy-ulpejskimi to skutek przede wszystkim ekspansji Celtów no wschód (w IV w. p.n.e.), choć początki tego zjawiska są nieco wcześniejsze. Nie była zaś prawdopodobnie ta ekspansja przyczyną zatrzymania przenikania wpływów południowych drogami karpackimi. Na pewno Jednak brak zainteresowania Północą zo strony Celtów mógł być zasadniczym powodem niewielkiej roli wpływów lateńskich w kulturze pomorskiej i grobów kloszowych. W sytuacji „izolacji" od wpływów południowych rolą centrów inspirujących procesy kulturowe przejęły najsilniejsze ośrodki miejscowe — Pomorze Wschodnie i prawdopodobnie Mazowsze.

W oparciu o powyższe przesłanki nie można jednak wytłumaczyć niektórych innych zjawisk zachodzących w tym czasie, przede wszystkim likwidacji grodów kultury łużyckiej. Zastanawiać musi też. czemu rolą ośrodka inspirującego procesy kulturowe nie przejęła Polska południowa. Osłabienie potencjału gospodarczego i demograficznego plemion kultury łużyckiej z południa Polski mogły spowodować domniemane najazdy Scytów. Jest to kusząca hipoteza. Jednak nawet w oparciu o nią nie można objaśnić wszystkich przemian, jakie zaszły na Śląsku, a według opinii Jej zwolenników najazdy Scytów nie objęły Małopolski¹. Przesłanki, na podstawie których wysunięto pogląd o najazdach scytyjskich, budzą jednak poważne wątpliwości¹⁰.

Dokonajmy krótkiego przeglądu sytuacji w Polsce południowej po

1

   Na Wyżynie Głubczyc klej brak jest bowiem materiałów z HaD (G e d 1. op. dl., s. 337—345; tenże. Kultura łużycka na Górnym Śląsku. Wrocław—Warszawo—Kraków 1002, s. 168). a tamtejsza ludnoAć była najpewniej pośrednikiem w kontaktach z Morawami.

•    Z. Bukowski, Sewral Problem¹ Concemlng Contacts oj Lusatian Cultur« trtth Scyfhła², ..Archaoologia Polona". t. 3: 3960. a. 80—84.

2

T. Malinowski, w sprawne pobytu Scytów na ziemiach polskich. „Archeo, logia Polski", t. 7; 1002, s. 350 n.