P1070859 (2)

22

w. XIII. Z kaplic wzdłuż korpusu nawowego zapewne przynajmniej kruchta pn. i przyległa kaplica przy pn. wieży oraz wielkie arkady do pozostałych kaplic z nawy pn. wzniesione jednocześnie z korpusem w poł. w. XIV. Kaplice po stronie pd. wznoszone pierwotnie zapewne już jako wczesnogotyckie od schyłku w. XIII, jeszcze przy korpusie romańskim, począwszy od kaplicy królewskiej Przemyśla II przy pd. wieży. Kaplice otaczają kościół wzdłuż naw i obejścia. W pierwotnej postaci niemal wyłącznie jedno-przęsłowe (zapewne z wyjątkiem kaplicy królewskiej w jej pierwotnym założeniu), w późniejszych czasach przy obejściu prezbiterium niektóre łączone parami przez usunięcie ściany działowej. Wszystkie oprócz Złotej Kaplicy i obu zakrystii mają okna zamknięte półkoliście. (Ciąg istniejących obecnie piętnastu wnętrz — dwunastu kaplic, dwu zakrystii od pn.--wsch. i kruchty bocznego wejścia przy drugim przęśle nawy pd. — zostanie omówiony począwszy od kaplicy przy wieży pn.).

Kaplica św. Marcina. Pierwotnie określana „przed izdebką wicekustosza”, od 1521 p. w. Pięciu Braci Polaków Męczenników, po 1736 śś. Owidego i Kajetana, od 1817 św. Stanisława Kostki, od 1506 św. Marcina. Fundowana być może 2. poł. w. XIV, odnowiona 1521 staraniem kanclerza kapituły i wikariusza generalnego Jana Charbowskiego. Powtórna renowacja po 1600 przez bpa Wawrzyńca Goślic-kiego, tutaj pochowanego 1607. Uszkodzona upadkiem hełmów wieżowych 1725, odrestaurowana ok. 1728 przez kanonika Wojciecha Waśniewicza i urządzona z nowym ołtarzem po powodzi 1736. 1754 nakryta nowym dachem miedzianym, 1761 pozbawiona ołtarza. Sklepiona na nowo w trakcie odbudowy katedry po pożarze 1772 wraz z ciągiem innych kaplic. 1817 renowacja i nowy ołtarz. Ponowna restauracja z nowym ołtarzem 1905—06 z fundacji arbpa Floriana Stablewskiego. 1950—51 przywrócona wg reliktów gotycka arkada do nawy bocznej. Późnobarokowa. Wnętrze nieznacznie wydłużone poprzecznie do osi kościoła, ze sklepieniem żaglastym opartym od pn. i wsch. na przyściennych arkadach zamykających wielkie płytkie wnęki Arkada do nawy bocznej z obustronnym profilem wałka między dwiema fazami. — Ołtarz neoklasy-cystyczny 1905—06 wyk. wg projektu Bolesława Łaszczyń-skiego przez arch. Stefana Ballenstedta i sztukatora Stanisława Prendkiego, ze stiulku i marmuru, architektoniczny;

211 w nim obraz Wjazd św. Marcina do Amiens (fig. 206, 211), z królewiczem Władysławem Zygmuntem jako św. Marcinem

209 oraz Zygmuntem III i dostojnikami (fig. 209), z sygn. Krzysz-

tof Boguszewski i datą 1628 oraz napisem dotyczącym fundacji, mai. dla Marcina Łętowskiego, opata paradyskiego, z jego herbem Niezgoda i literami ML APSSRM, ofiarowany katedrze 1834 przez klasztor cystersów w Paradyżu, konserwowany 1905 przez Stefana Lewickiego i 1951 przez Wilhelma Kuklisa; w zwieńczeniu mai. tondo ze iw. Marcinem, w. XIX, ofiarowane przez fundatora ołtarza. Konfesjonał rokokowy 2. poł. w. XVIII. Nagrobek bpa Wawrzyńca Goślickiego (zm. 1607) (fig. 461), wystawiony przez jego bra- 461 tanka Jana, kasztelana sierpskiego oraz egzekutorów testamentu, Andrzeja Opalińskiego i Andrzeja Rychlickiego, wzorowany na nagrobku bpa Adama Konarskiego, wyk. w Krakowie po 1607; z piaskowca oraz czerwonego i brunatnego marmuru; na podwójnym cokole, w półkoliście zamkniętej wnęce flankowanej korynckimi półkolumnami i pilastrami leżąca na sarkofagu pod baldachimem pełnoplastyczna postać zmarłego (fig. 463), w zwieńczeniu kartusz z herbem Grzy- 463 mała i trzy postacie alegoryczne; dolna strefa cokołu rusty-kowana “rautami, w górnej tablica inskrypcyjna, baldachim nad sarkofagiem podtrzymywany przez anioły, w przy tuczach główki anielskie, w kluczu nad arkadą główka w welonie i diademie.

Kaplica św. Józefa. Pierwotnie, zapewne od ok. poł. w. XIV, kruchta pn. bocznego wejścia, 1905 zamieniona z inicjatywy asrbpa Floriana Stablewskiiego na kaplicę, wg projektu arch. Stanisława Boreckiego, z nowym sklepieniem, dekoracją sztukatorską kątowych filarków oraz budową ołtarza. 1950—51 przebudowa wejścia z nawy bocznej, a w narożach odsłonięte spod tynku i uzupełnione służki 1964 kaplica urządzona jako mauzoleum księży archidiezecji zamęczonych w obozach koncentracyjnych 1939—45. Wnętrze neogotyckie z reliktami gotyckimi, z wielką pierwotną arkadą gotycką do nawy bocznej, o profilu podwójnej fazy rozdzielonej wałkiem, zamurowaną ze względu na dawną funkcję kruchty i zredukowaną do mniejszego otworu rekonstruowanego błędnie jaiko ostrołukowy. Na raucie kwadratu z kątowymi filarkami o podwójnej faiaie przedzielonej wałkiem stanowiącym służkę, zwieńczonymi stiukowyrm kapitelami kompozyty wymi. Sklepienie gwiaździste ze stiukowymi żebrami — Ołtarz (fig. 116) neoklasycystyczny wyk. 1905 wg projektu Sta- 116 nisława Boreckiego przez sztukatora Stanisława Prendkiego, z marmuru i stiuku, architektoniczny, w części środkowej nisza konchowa z figurą św. Józefa z Dzieciątkiem, być może wyk. przez Franciszka Kwileckiego; w zwieńczeniu obraz św. Izydora Oracza, w. XIX. Nagrobek kardynała arbpa Mie-