P1070955

****** i wyniki oceny skuteczności, a to po odpowiedniej adaptacji wykorzystanie takiego programu w odniesieniu do innych środowisk i _VHJ'¹

••cji.

Reasumując dotychczasowe analizy dotyczące profilaktyki, stwierdza «\^ * istnieje bogata literatura dotycząca teorii zapobiegania patologii społecznej. glc jednak wydaje się niewystarczające opracowania w zakresie poszczególny!^ działań profilaktycznych ukierunkowanych na konkretne zjawiska niepożąd_a^ społecznic. Brak jest również wyraźnego podziału kompetencji i odpowiedzią ności między instytucjami odpowiedzialnymi za wychowanie dzieci i mlodLziefcy a także interdyscyplinarnego ujęcia zagadnień związanych z profilaktyką.

6.1 • Przyczyny niskiej skuteczności programów profi\aktyczrvyc\\

Wymienia się kilka przyczyn niskiej skuteczności wdrażanych programów pro. \ fi lak tycznych. Wskazuje się najczęściej na:    \

g- niedostateczne przygotowanie diagnozy poprzedzającej prace nad konstrukcją \ t programów profilaktycznych;    \

—    słabą identyfikację istotnych czynników ryzyka (biologicznych, psycYvo\ogiez. \

Litych i społecznych);    \

—    niedostateczną znajomość potrzeb środowiska lokalnego;

— brak integracji z władzami lokalnymi, policją, służbą zdrowia, Ko^ciotem,    \ mediami, innymi placówkami o charakterze opiekuńczo-wychowawczym;

—    minimalne wykorzystywanie sił społecznych;

—    brak ujęcia zjawisk patologicznych w wymiarze wielopłaszczyznowy^ i wieloaspektowym.

Błędy w konstruowaniu programów profilaktycznych*.

—    niejasno określone cele programu;

—    absolutyzacja aspektu (jednostronny charakter programu);

—    konstruowanie nowych programów na bazie istniejących z pominięciem is\ nych zmian społecznych i związanych z tym zmian kontekstu rozwojow dzieci i młodzieży : ubóstwo, bezrobocie, bezdomność, znaczne zwiększ czasu pracy osób zatrudnionych w sektorze prywatnym, brak. stabiiizać wodowej, poczucie „nieegalitamości”;

—    tworzenie programów w oderwaniu od potrzeb środowiska;

—    brak elementów integrujących różne programy profilaktyczne;

—    brak przygotowania ewaluacji programu;

—    słabe opracowania teoretyczne, w których brak szczegółowego prze nia wszystkich etapów programu (niemożliwość powtarzalności). Błędy w fazie wdrażania programu:

—    brak wyspecjalizowanej kadry profil akty ków;

—    obligatoryjność prowadzonych programów;

słaba atrakcyjność programów przygotowanych dla dzieci i młodzieży; _p przeznaczanie zbyt małych środków materialnych na realizację programów; l niedostateczne wykorzystywanie potencjału rodziny;

słaba reklama i promocja istniejących programów, y Błędy w fazie ewaluacji programu:

1 brak ewaluacji;

p podejmowanie oceny przez osoby zaangażowane w realizację programu; l, słabo przygotowana ewaluacja (narzędzia ewaluacji); dewaluacja sporadyczna;

* brak uwzględnienia czynników zakłócających.

Istnieją również inne czynniki, które mogą w istotny sposób obniżyć efektywność programu. W przypadku szkolnych programów profilaktycznych są to: brak spójnej polityki szkoły wobec zachowań ryzykownych dzieci i młodzie-

I zy;

- nauczyciele stanowiący wzorzec nieprawidłowych zachowań;

^ brak akceptacji nauczycieli dla programu, gdy jest on narzucony odgórnie, L zwłaszcza jeżeli realizatorami są osoby spoza szkoły. m Wiele dyscyplin naukowych stara się wypracować metody zapobiegania negatywnym zjawiskom. Próby te dotyczą w przeważającej mierze tylko procesów wchodzących w zakres zainteresowań danej dyscypliny. Rzeczywistość społeczna, a zatem i zachowania dewiacyjne, nie dadzą się sprowadzić do schematycznych podziałów dziedzin naukowych badających jedynie jej wycinki. Ograniczoność ta uniemożliwia im całościową analizę zjawisk dysfunkcjonalnych. Dotychczasowe rozważania skłaniają do wniosku o potrzebie, czy wręcz konieczności, tworzenia dyscypliny integrującej wysiłki innych dziedzin w zapobieganiu negatywnym zjawiskom społecznym.

Na gruncie określonego wyżej rozumienia przedmiotu badań profilaktyki możliwe jest całościowe, inter- i multidyscypliname podejście do zagadnień zapobiegania nieprawidłowym procesom i zjawiskom.

Rola integracyjna profilaktyki społecznej przejawiałaby się w dwóch płaszczyznach: integracji dorobku naukowego różnych dyscyplin oraz dzięki wypracowaniu konkretnych metod zapobiegawczych - łączeniu ustaleń naukowych z praktyką społeczną.

Należy zwrócić uwagę na odmienny poziom funkcji diagnostycznej tej dyscypliny w stosunku do innych dziedzin. O ile bowiem te ostatnie formułują diagnozy wycinkowe, to profilaktyka społeczna, uwzględniając je, formułuje diagnozy całościowe. Znajomość form występowania, trendów rozwojowych oraz mechanizmów przeobrażeń zjawisk patologii społecznej pozwala profilaktyce społecznej formułować różne typy prognoz. Zatem na gruncie tej dziedziny możliwe jest planowanie działań profilaktycznych o różnym zasięgu czasowym.

W celu udoskonalenia i unowocześnienia metod zapobiegania zjawiskom dysfunkcjonalnym profilaktyka społeczna powinna prowadzić badania efektywności

87