P1080041 (4)

Staliśmy się więc posiadaczami sztuki żywej, jej idei i odpowiedzialności, która na nas ciąży, musimy teraz znaleźć praktyczne zastosowanie tej wiedzy dla dobra współczesnej kul* tury.

Dotychczas tylko drogą niezliczonych i coraz nowych poświęceń dochodziliśmy do czystej idei tego, czym w sztuce jest ruch, to znaczy życie.

Musieliśmy negować niemal każde ogniwo dowodu, aby doszedłszy do celu, związać się w sposób najpewniejszy i możliwie najtrwalszy z ową ideą. I oto stanęliśmy oko w oko ze sobą i podobnymi do nas istotami, mając jedynego pośrednika w powszechnym pragnieniu estetycznej komunii. Jaki wyraz nadamy temu pragnieniu, chcąc je zrealizować, jak będziemy je przekazywać innym konkretnie i przekonująco, aby skłonić ich, by przyłączyli się do nas w celu realizacji wielkiego dzieła?

Ograniczanie swobody działania, bierna rezygnacja ze wszystkiego, co we współczesnym życiu sprzeciwia się założeniom sztuki żywej, mogą łatwo zdeprymować i zniechęcić ludzi dobrej woli. Byłoby to zresztą postępowanie zgodne z literą przepisu, ale nie z jego duchem. Któż więc mógłby dać impuls? Kto wskaże kierunek, jeśli ci, którzy mają kompasy, chowają je w zamkniętej na cztery spusty skrzyni, pod pretekstem, by nie pójść na żaden kompromis?

Stwierdziliśmy, że sztuka żywa wymaga od dramatopisara < nowej postawy. Postawa ta jest wynikiem skupienia wyobraźni wyłącznie na żywej istocie i odrzucenia elementu przypadkowości W tym sensie staliśmy się — obecnie — dramatopisarzami i nasza postawa winna odpowiadać tej nazwie. A więc, dramatopisan akceptuje w swoim dziele elementy ludzkiej słabości, którą potępia; właśnie z tego konfliktu utwór czerpie żywotne soki. Naszym utworem dramatycznym jest nasze życie, prywatne i publiczne; jeśli usuniemy z niego elementy naruszające ustalony porządek, przekreślimy od razu dzieło dramatyczne, dzieło sztuki żywej. Nasza postawa jest więc jasno określona: podobnie jak dramaturg — ale tym razem w walce z elementami z natury rzeczy żywymi — musimy okiełznać konflikty i reakcje, aby osiągnąć

IM

cel nadrzędny. Ku niemu zmierzając niesiemy żywą pochodnię, która winna rozświetlić wszystkie zakamarki naszego życia publicznego, a przede wszystkim artystycznego. Tylko wyciągnięta z prywatnego sanktuarium, w którym płonęła przed naszymi ulubionymi obrazami, pochodnia ta będzie mogła poprowadzić "«« i naszych bliźnich. Powiedziałem, że każdy prawdziwie konsekwentny chrześcijanin jest artystą; jest nim, ponieważ oddaje się cały i nie broni się przed zetknięciem z tymi, których chce poznać i którym być może pragnie pomóc.

Bądźmy jak on prawdziwie konsekwentni Jak on strzeżmy zazdrośnie źródła, które podsyca naszą pochodnię, ale nieśmy ją wysoko w górze, jak wielkie świadectwo. Wszędzie, gdzie się znajdziemy i gdzie chcielibyśmy się znaleźć, oświetlajmy całą przestrzeń wraz z tymi, którzy się tam znajdują; ta pochodnia obudzi śpiącą jeszcze jasność, rozproszy tajemnicze cienie... i tak poprzez przyjazną, braterską walkę będziemy przygotowywać nową wymarzoną przestrzeń, przestrzeń żywą, którą zaludnią istoty żywe.

Aby uchwycić płomień prawdy estetycznej musieliśmy przepędzić błąkające się na naszej drodze błędne ogniki fałszywej kultury artystycznej; teraz zapalone od naszej wspólnej pochodni owe płomyczki mogą rozbłysnąć na nowo.

Nie zostawiajmy tych ogników ich kapryśnemu i mimo wszystko żałosnemu losowi. Odtąd naszym jedynym prawem jest oświecać, nie zaś opuszczać i porzucać. Jeśli chcemy być wspólnie szczęśliwi, trzeba nam najpierw wspólnie cierpieć. Gdyż taka jest, jak stwierdziliśmy, podstawowa zasada sztuki, a tym bardziej sztuki żywej.

Od tej chwili sztuka żywa jest osobistą postawą, którą winniśmy jak najszerzej upowszechniać. Dlatego musimy jej strzec w nas samych na każdym miejscu, gdzie okoliczności zetkną nas z innymi; porzucenie jej to jedyny kompromis, na który nam pójść nie wolno.

Załączone ryciny nie są, ściśle mówiąc, ilustracją tego, co wyżej powiedziano. Reforma inscenizacji pociąga za sobą nową kon-

157