CCF20090702009

18 Tadeusz Gadacz SP

nie odnosi się więc tylko do zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych poprzez posiadanie i pracę, lecz dotyczy wszelkich potrzeb, także potrzeby Boga. W ekonomii zbawienia Bóg jest nadprzyrodzoną mocą. Termin moc, który przynależy do porządku ekonomicznego, ukazuje, że interwencja Boga jest częścią systemu relacji wzajemności wychodzących od człowieka, któremu „chodzi o jego własne bycie”. Bóg nie jest tu transcendentny wobec świata, lecz zjednoczony z nim „poprzez jedność ekonomii”. Działanie Boga sytuuje się pośród wydarzeń wewnątrzświatowych. „Bóg ekonomiczny - pisze Levinas - jest Bogiem cudów w epoce, w której nie oczekuje się więcej na cuda, siłą wewnętrzną świata”²⁶. Owa epoka, przypomnijmy, w której nie oczekuje się więcej na cuda, rozpoczęła się dla Levinasa wraz z wydarzeniem Auschwitz.

Religia potrzeby, religia ekonomiczna sytuuje się na przedłużeniu actus essendi bytu, który usiłuje przetrwać w swym byciu. Przetrwanie wprowadza nas w optykę czasu. Człowiek jest istotą czasową. „Być czasowym to jednocześnie być dla śmierci i mieć jeszcze czas być przeciw śmierci”²⁷ — pisze Levinas. Ten dystans czasowy staje się próbą rozumienia bycia wintegrowanego w actus essendi i sytuującego się na jego przedłużeniu w immanencji świata. „Zachodnia filozofia - pisze - to odkrycie innego, jednakże inne pojawiające się jako bycie traci przy tym swą odmienność. Od samego początku filozofią wstrząsa lęk przed innym, które pozostawałoby inne, nieprzezwyciężalna alergia. Z tego względu filozofia jest zasadniczo filozofią bycia. Rozumienie bycia to jej ostatnie słowo i podstawowa struktura człowieka. Z tego względu staje się ona filozofią immanencji i autonomii lub też ateizmem. Od Arystotelesa poprzez scholastyków po Leibniza Bóg filozofów to*Bóg odpowiadający rozumowi, Bóg zrozumiany, który nie będzie zakłócał autonomii świadomości, odnajdującej pośród wszystkich swych przygód na nowo siebie samą”²⁸.

¹⁵ B. Lfrwnas, Humanisme de 1'autre homme, op. rit., s. 38.

¹⁷ E. Lćvinas, Totaliti et Infini, op. dt., s. 212.

^a* E. Lćvinas, En dicouwtmt Vexistence avec Husserl et Heidegger, Paris 1964, s. 187.

W historii niszczenia Transcendencji Levinas zatrzymuje się przy trzech jej momentach, przy nazwiskach trzech myślicieli: Heglu, Husserlu i Heideggerze.

U Hegla wskazuje przede wszystkim na negatywne określenie Nieskończoności. Ta negatywna nieskończoność jest tylko negacją tego, co skończone. Jest więc myślana na miarę skończoności. „Dzieło Heglowskie - pisze Levinas -w którym zbiegają się wszystkie prądy zachodniej duchowości i w którym ujawniają się wszystkie jej poziomy, jest filozofią zarazem wiedzy absolutnej, jak i człowieka zaspokojonego. Psychizm wiedzy teoretycznej stanowi myśl, która myśli na swoją miarę i która w swej odpowiedniości w stosunku do myślanego świata dorównuje po prostu sobie samej, stając się samowiedzą. Jest to To Samo, które odnajduje siebie w Innym. Aktywność myślenia odnosi zwycięstwo nad wszelką innością i na tym, koniec końców, polega sama jego rozumność”²⁸. Podobny zarzut stawia Levinas Husserlowi.

W fenomenologii Husserla Transcendencja zostaje ostatecznie zamknięta w granicach intencjonalności. A jedną z funkcji intencjonalności stanowi „synchronizacja jako re-prezentacja”³⁰. Oznacza to, według Levinasa, że także w fenomenologii byt myślany jest i poznawany na miarę myśli. Transcendencja znaczy więc tu „zarówno dystans, jak dostępność. Jest sposobem, w jaki daje siebie to, co odległe. (...) Nawet jeżeli przywłaszczenie i wykorzystanie rzeczy oraz pojęć wymaga dużo wysiłku, ich transcenden-cja obiecuje posiadanie i używanie, wieńczące przeżywaną równość myśli z jej przedmiotem w myśli, identyfikację Tego Samego, satysfakcję. (...) Sposób, w jaki rzeczywistość utrzymuje się w intencjonalnej transcendencji »na miarę« przeżywanych myśli, oraz sposób, w jaki myśl myśli na swoją miarę i używa, oznacza immanencję”³¹. Wszelka transcendencja, także Boska, staje się więc w strukturze fenomenologicznej intencjonalności zawsze immanencją. „Nasza mądrość każe nam traktować poważnie tylko

^!s E. Levinas, O Bogu, który nawiedza myśl, op. dt„ s. 219-220.

³⁰    Tamże, s. 172.

³¹    Tamże, s. 174.

2*