P1080656

222

Zarysy

w której dwa znaczenia maja równe szanse i to samo światło. W enig. mie niebywały sens zatarł się już w swoim ukazaniu się. Bóg, który przemówił, nic nie powiedział, przeszedł incognito, bo w świetle fenomenu wszystko zadaje mu kłam, odrzuca go, odpycha, prześladuje Bóg Kierkegaarda, który objawia się tylko po to, by być prześladowanym i nieuznawanym, który objawia się tylko o tyle, o ile jest prześladowany, tak że subiektywność, zrozpaczona samotnością, w której pozostawiają ta absolutna pokora, staje się samym miejscem prawdy - Bóg Kierkegaarda nie jest po prostu nosicielem pewnych atrybutów pokory, ale rodzajem prawdy, której tym razem nie określa fenomen, teraźniejszość i współobecność i której nie mierzy się pewnością. Prawda niesprowadzalna do fenomenu i przez to istotna dla świata, który nie może już wierzyć, że księgi o Bogu potwierdzają transcendencję jako fenomen i Ab-solut jako zjawiskowość. Bez słusznych racji, które wnosi ateizm, nie byłoby Enigmy. Poza opisem dramatu zbawienia, którego grę Kierkegaard, myśliciel chrześcijański, dostrzegł w odkrytej przez siebie egzystencji, jego dokonanie właściwie filozoficzne polega, jak się wydaje, na formalnej idei prawdy prześladowanej w imię prawdy uniwersalnie oczywistej, sensu tracącego blask w sensie, sensu zatem już przeszłego i wypędzonego, przełamującego mena-mszalną współczesność fenomenu. Bóg „pozostający ze skruszonym i pokornym’ (Księga Izajasza 57,15), na marginesie, „prawda prześladowana^{1 2}, nie jest tylko religijnym „pocieszeniem², ale pierwotnym zarysem „transcendencji². Węzłem intrygi, która oddziela się od przygody bycia w fenomenie i immanencji, nową modalnością, która wypowiada się przez owo jeśli kto chce² i przez owo „być może² i której nie musi się sprowadzać do możliwości, do rzeczywistości i do konieczności logiki formalnej, do których odnosi się sam sceptycyzm⁹.

Zakłócenie nie jest więc rozbiciem jakiejś kategorii, zbyt wąskiej dla porządku, któremu to rozbicie pozwoli zajaśnieć w oprawie szer-

FENOMEN

^ _Nie Jst ono również wstrząsem jakiegoś tymczasowego

które Wkrótce etanie sie rozumienkm^ ZaldóanK    |

**£^<llategp, że jest irracjonalne albo absurdalne. Mbowiem ^irracjonalne ukazuje się świadomości i rozjaśnia «e tylko w lo* ałości, która je w końcu ogarnia i pozwala określić. Nikt •f j_eSt irracjonalistą wiedząc, że nim jest.

^Zakłócenie, które nie zaskakuje absurdem, jest możliwe tylko m> przyjście do danego porządku innego porządku, który nie daje przystosować do pierwszego. Toteż zakłócenia nie tworzy zwykły paralelizm dwóch porządków, które pozostają do siebie w stosunku lilaku do znaczonego, zjawiska do rzeczy w sobie i między który* joi - jak powiedzieliśmy - relacja ustala właśnie równoczesnośó je* dynego porządku. Lecz nie chodzi również o spotkanie dwóch serii znaczeń, które w jednakowym stopniu miałyby się odnosić do tego samego fenomenu, jak kiedy odnosi sie rewolucję zarazem do przyczynowo ści ekonomicznej i politycznej, czy dzieło sztuki do biografii artysty i jego filozofii; albo kiedy w dwuznaczności metafory sens dosłowny, niedający się oddzielić od sensu przenośnego, nie ulatnia się, ani nie pogrąża się w sensie, który go spowija, ale kiedy dwa sensy mienią się barwami tego samego dnia, obydwa zwrócone w stronę światła. W obu wymienionych przypadkach różne porządki są równoczesne albo mają punkt styczności i synchronii. Odrywanie jednego porządku od drugiego świadczy już o ich wzajemnej partycypacji. Różnica treści nie ma dość siły, by przenuać ciągłość formy, tnuały splot, w który wpisuje się jeszcze ta różnica.

Aby możliwe było zakłócenie, musi istnieć teraźniejszość rozszczepialna, „destrukturująca* siebie w samej swej punktowości. Odmienność zakłócająca porządek nie może się sprowadzać do różnicy ukazującej się (s’accusan1\ spojrzeniu, które porównuje i które tym samym synchronizuje To-Samo i Inne. Inność powstaje jako rozstęp i przeszłość, której żadna pamięć nie potrafiłaby wskrzesić w teraźniejszości. A jednak zakłócenie jest możliwe tylko przez interwencję! Trzeba więc czegoś obcego, co wprawdzie przybyło, ale odeszło przed przybyciem, czegoś absolutnego w swej manifestacji. „Równocześnie" nie wystarczyłoby do przerwania porządku. Żeby wyrwanie z porządku nie było ipso facto partycypacją w porządku, to wyrwanie, ta abstrakcja musi - mocą najwyższego anachronizmu - poprzedzić swoje wejście w porządek, przeszłość Innego nie może być nigdy

obecna.

1

⁹ La Pensie mterrogative Pani Jeanne Delhomme odnawia problem modalno-ści, a ponad mm problem dogmatyzmu i krytycyzmu - odmawiając sądowi kategorycznemu, a nawet pewności Cogito, prawa do bycia miarą modalności. Sama pewność musi się zmierzyć z pytaniem, które jest początkiem świadomości jako takiej: To, co nazywa się „pierwszym przebłyskiem”, jest od razu i w sposób zawrotny pew-

2

J^{ź SI}v zastanawiam”, a nie ja rozumiem byt", to ja się” pytania byłoby pierwsza. refleksją, Wwiełu punktach nasze własne usiłowanie, aby pochwycić ślad jako punie która me sprowadza mc ani do nicości (współczesnej byciu!), ani do znaku fikmir.r, nieobecne, i dającej się odzyskać przez pized-stawienie, zbiega się z zapytywaniem tom Ddhomme, mimo całkiem różnego ukierunkowania wysiłku