P1080674

V

SPRAWA NARODOWA: STAŃCZYCY

Dotychczas zajmowaliśmy się przede wszystkim chłopskimi uczestnikami Wesela. Problem chłopski jest kluczowym problemem We-$tla, a obraz wsi, jaki Wyspiański przeciwstawia chłopomanom, należy do najmocniejszych stron utworu. Ale problem chłopski stanowi w dramacie tylko część ogólniejszego zagadnienia, jakim jest sprawa narodowa. Zanim do niej przejdziemy, trzeba nam jednak zająć się bliżej „pańskimi" gośćmi Wesela.

Pozycja ich w utworze jest skomplikowana i wieloznaczna. W przekroju dramatu ideologicznego inteligenci Wesela reprezentują świat pański, klasy panujące i odpowiedzialne za losy narodu. Układ sił zgromadzonych w dramacie rozpada się wtedy wyraźnie na dwa obozy: pański i chłopski, obozy wrogie, choć usiłujące zapomnieć o sprawach spornych w imię montowanego przymierza. Natomiast w przekroju komedii rodzajowej dwu środowisk inteligenci Wesela występują wyłącznie jako środowisko inteligenckie, środowisko ludzi wykształconych, z miasta, bez poprzedniej funkcji klasowej.

Inaczej jest z grupą chłopską. Zarówno w dramacie ideologicznym, jak w komedii rodzajowej jest ona ta sama. Jest to ogólnie biorąc wieś gospodarska, bez wyraźnej hierarchii w stanie posiadania, ale z dwoma odchyleniami, z których jedno dyskretnie prowadzi w kierunku wsi biednej (Dziad), a drugie — odgrywające w dramacie bardzo poważną rolę — w kierunku chłopa dorabiającego się materialnej i społecznej pozycji na wsi i w narodzie (Czepiec).

Odpowiednio do różnic w kształtowaniu obydwu grup weselnych, nieco odmienny charakter otrzymują w utworze postacie fantastyczne, ukazujące się każdej z nich. Inteligentom dramatu ukazują się zjawy na zasadzie związków ideowych, widmo Szełi natomiast przychodzi na wesele przede wszystkim z racji związków klasowych. Postać ta rozszerza klasowe wymiary środowiska chłopskiego, ale rozszerza je nie o wtręt środowiskowo obcy, jakim jest zjawa Hetmana, lecz o człon nierozdzielnie związany z chłopską grupą dramatu i stanowiący jej zaplecze. Szela bowiem to znak

t*