P1090981

²⁵²_Sebastian D. Kotula: Wartościowanie książki w programie Wentom..

skujemy zatem, że to autor (styl, w którym pisze i/lub fabuła, którą twom, w niepoznany do końca sposób sprawia, że dzieło jest piękne.

Przymiotnikiem wartościującym, występującym w rozmowach o książce jest leksem kultowa (VII.05). Według SJPSZ słowo kultowy oznacza „związany z kultem, z oddawaniem czci bóstwu, z religią; religijny, obrzędowy", dziś leksem ten przybiera także znaczenia proponowane przez USJP, mianowicie „symbolizujący doświadczenia, wartości i postawy jakiejś społeczności lub jakiegoś pokolenia” czy „popularny w jakiejś grupie społecznej”. Określenie kultowa w odniesieniu do polskiej powieści poświęconej chorobie psychiczną (schizofrenii) jest jednak niejednoznaczne. Jak pisze Bajer (2003: 46) .dziś kultowe staje się wszystko — samochody, meble, stroje, a nawet poezja i wystawy muzealne”. Czy zatem książka kultowa to książka modna w pozytywnym znaczeniu tego słowa? Z kolei niesamowite (III.05) i wynalazcze (IV.05)jes dzieło odznaczające się dużym kunsztem pisarskim. Zaliczenie wskazanych przydawek w poczet wartości estetycznych jest możliwe, gdy przyjmiemy, it „piękno to niepowtarzalność, oryginalność, odkrywczość, świeżość” (Zgółka, 1988:93). Książka określana bywa również jako atrakcyjna (IV.05), czyli „mająca siłę przyciągania (...); pociągająca, interesująca” (SJPSZ). Personifikacja książki jako atrakcyjnej sugeruje, że jest obiektem pożądania.

Według Puzyniny (1992: 30) wartości estetyczne mieszczą się także w sferze wartości odczuwanych (uczuciowych przeżyć wartości). Piękno jest bowiem tym, co nie powinno pozostawiać nas obojętnymi. Mówimy o poczuciu piękna, o odczuwaniu piękna (SF). Takie wrażenia są wyrażane również wtedy, kiedy mówimy o książce jako o wywołującej bardzo dobre wibracje (X.04), Stwierdzeniem, że książka powoduje bardzo dobre wibracje wskazujemy na fabułę, w rozmowie słyszymy bowiem, że treść traktuje o mężczyźnie czyniącym dobro, co ma wpływ na pozytywny odbiór książki.

Dobro, jak przekonuje rozmówczyni, jest tym, co nas porusza, dobro nie jest obojętne ludziom, dobro powoduje wibracje, czyli porusza, ale pomsta dzięki sposobowi narracji, do czego odnosi się zwrot pięknie opowiedziany. Wywołanie takiej reakcji u odbiorcy oznacza, że dzieło posiada również wartości nadestetyczne, o których pisał Zgółka (1988: 100), zwracający uwagę na poetycką (kreatywną) funkcję tekstu (signifiant), mającą wpływ na „potu-szający nas” sposób przedstawienia treści. Jak się okazuje wartości moralne (dobro), jak nazywa je Puzynina (1997: 272), wpisane są w projekcję piękna, ponieważ piękno to „także wysoka wartość moralna” (SJPSZ) i jak przekonuje Platon (1995: 86) „(...) jeśli coś jest piękne, to również dobre”. Taki związek można więc nazwać pięknem moralnym (Arystoteles, 1996: 79). Pamiętajmy

też, iż „dobro i piękno różnią się bo pierwsze występuje w działaniu, a drugie, piękno, znajduje się także w bytach nieruchomych (...)” (Arystoteles, 1990: 827), oraz, co charakterystyczne jest dla umysłowości helleńskiej, to fakt zlewania się ze sobą pojęć piękno i dobro (Arystoteles, 1996:79).

Skupiając się jedynie na najczęściej używanych w rozmowach o książkach pojęciach, przywołujących na myśl wartości estetyczne, pominąłem kluczowe dla wartościowania zachowania interlokutorów, którzy nie kryli swoich wzruszeń, postaw w momencie opowiadania o książce, okazując je gestami, mimiką, intonacją, eksponowaniem książki (okładki), kierując ją w stronę widza, czyli zjawiska, które określane jest jako pozajęzykowe zachowanie emotywne (Puzy-nina, 1992: 30). O pięknie książki w rozmowach telewizyjnych można orzekać werbalnie (również suprasegmentalnie) oraz niewerbalnie.

Słowniki

Zgólkowa, H., red., 1994-2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, Poznań -PSWP.

Skorupka, S., red., 1985, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa - SF. Szymczak, M., red., 1995, Słownika języka polskiego PWN, Warszawa - SJPSZ. Doroszewski, W., red., 1958-69, Słownik języka polskiego, Warszawa SJPD. Sławiński, J., red., 2002, Słownik terminów literackich, Wrocław - STL.

Dubisz, S., red., 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego. Warszawa - USJP.

Bibliografia

Arystoteles, 1990, Dzieła wszystkie, t. 2, Warszawa.

Arystoteles, 1996, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa.

Bajer, D., 2003 .Język mediów. Specyfika komunikatu medialnego w prasie, radiu i telewizji”, [w:] Studia nadjęzykiem i komunikacją, red. W. Krzemińska, P. Nowak, Poznań, s, 41-49.

Engelking, A., 1993, ,Jak rozumieć słowo magia? Potoczna definicja językowa wobec definicji leksykograficznych i naukowych”, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, s. 371-377.