P1090980

250 Sebastian D. Kotuła: Wartościowanie książki w programie telewizyjnym.

nym wartościowaniu. Oceniając można pokazać to, co jest ważne dla książki a z drugiej strony wyrazić subiektywny pogląd osoby wypowiadającej się na jej temat, uchodzącej za taką, która ją przeczytała.

Mnogość występujących w tekstach wartości nie pozwala w tym artykule poddać ich całościowej ocenie, dlatego skupię się jedynie na przybliżenia wartości estetycznych, przywołujących na myśl piękno, pojawiających się we wszystkich wyróżnianych przez badaczy typologiach (Puzynina, 1997:272), I Leksem piękno objaśniany jest przez słowniki jako „zespół cech takich jak proporcja kształtów, harmonia barw, dźwięków, który sprawia, że coś się podoba, budzi zachwyt” (SJPD, SJPSZ, zob. wykaz słowników na końcu artykułu). Takie rozumienie piękna zgodne jest z poglądem Arystotelesa (1990:827), który stwierdził, że głównymi formami piękna jest porządek, symetria i wyrazistość.

O pięknie niekiedy orzeka się wprost, posługując się połączeniem wyrazowym pięknie wydana (111.05, w nawiasach podaję miesiąc i rok emisji programu, z którego pochodzi ekscerpowany cytat) (o książce), wskazującym na piękno jako wartość dotyczącą szaty graficznej książki. Forma zewnętrzna wolumenu dostarczyć może wrażeń estetycznych, dostrzeganych na pierwszy rzut oka. Wówczas używa się zwykle określenia ładnie na półkach wyglądają (VII1.04), Sądy o estetyce książki wyrażane są też przy użyciu leksemu piękny, zob. np. stwierdzenie: sąpiękne (VIII.04). Kiedy używamy połączenia wyrazowego znakomicie wydana (V11.04), mamy na myśli jakość poligraficzną wydawanego dzieła, takim określeniem można dowartościować wydawcę za propagowane (rozpowszechniane) wartości estetyczne. Pewne uszczegółowienie pod tym względem wnosi wypowiedź, w której podkreśla się ową estetykę, zob. wydana w kwietnej graficznej oprawie (VII .04), zwracając w ten sposób uwagę na lakierowaną okładkę, unaoczniającą przedmiot postrzegany jako ładny, przywołuje się sąd „pięknie wydana książka”. Ze względu na to, że książka w twardej okładce może dłużej przetrwać w stanie estetycznym (nieuszkodzona), w rozmowach pojawia się stwierdzenie: jest w twardej okładce (1X.04) (w domyśle jest droższa). O książce w miękkiej okładce nie można powiedzieć, że jest dobrze wydana, dlatego też nie zwrócono na ten fakt nigdy uwagi.

Książkę traktuje się nadal, jak przedmiot sztuki, o czym przypomina nam stwierdzenie książki, które są na pograniczu właściwie sztuki (111.05). Użycie wyrazu sztuka w znaczeniu: „tworzenie dzieł artystycznych, przy posłużeniu się określoną techniką ekspresji, określona dziedzina twórczości artystycznej lub dzielą w tej dziedzinie”. Pawelec (2001:481), przywołuje w tym kontekście myśl o szeroko rozumianym pięknie książki, traktowanej jako przedmiot konsumpcyjny. Wyeksponowane w rozmowach wartości estetyczne, dostarczają przyjemności z samego już wzrokowego odbioru reklamowanej książki.

Warte odnotowania jest rozróżnienie, czynione przez niektórych badaczy, na: wartości estetyczne i wartości artystyczne. „Wartość artystyczna wiązana jest z pewnymi składnikami dzieła decydującymi o posiadaniu bądź nieposiadaniu przez obiekt jako całość wartości estetycznych. Są one zatem środkami realizacji wartości estetycznych lub - jak się czasem powiada - środkami wyrazu artystycznego, których obecność jest instrumentalnie podporządkowana ale i niezbędna dla realizacji wartości estetycznych” (Zgółka, 1988: 94). Do takich składników zaliczymy wszelkie fotografie, a zatem stwierdzenia: zdjęcia są wspaniale (III.05), bogato ilustrowaną (III.05), piękne portrety (111.05) realizują również wartości estetyczne.

Określenie mówić pięknie i prosto (IV.05) w dyskursie znawców - krytyków oznacza, że piękny jest styl, którym posłużył się pisarz, spostrzegamy jako nadzwyczajny, nie pozostawiający nas obojętnymi. Niekiedy trudno jest jednoznacznie określić, czy wypowiedzi wartościujące odnoszą się do stylu pisania (struktury tekstu), czy do fabuły. Użycia określeń: książka wspaniała, książka piękna; którą czyta się właściwie jak baśń (IV.05), odnosić się może do kreowanego w niej pięknego, przyciągającego uwagę sposobu opowiadania o czymś, za pomocą pięknego w odbiorze języka. Określenie czyta się jak baśń przywołuje myśl o przejrzystej, trzymającej nas w napięciu fabule i niezwykłym świecie, do którego jako czytelnicy jesteśmy przenoszeni. Samo słowo baśń objaśniane jest w SJPD jako „zmyślona opowieść o treści fantastycznej; nieprawdopodobna historia” i konotuje takie pojęcia, jak: magiczny, zmyślony, urojony, niezwykły (PSWP). Piękna może być książka kreująca wizję świata nierzeczywistego. Zauważyć można, że również pod pojęciem piękne strofy (X1.04) może kryć się myśl o strofach baśniowych. Zwróćmy uwagę, że w pol-szczyźnie potocznej używa się określeń pozytywnie oceniających człowieka, takich jak np.: postać jak z baśni, wygląd baśniowy, mając na względzie piękno zewnętrzne i wewnętrzne.

Czarodziejski, tajemniczy, cudowny to przymiotniki wartościujące, które według SJPD łączą się ze słowem magiczny. Magiczna książka (1V.05) to taka, która przenosi nas w inną, piękniejszą rzeczywistość. Engelking (1993: 374-375) stwierdza, że używając słowa „magiczny, mamy na myśli fakty przez człowieka powodowane, sekwencję zdarzeń w jakiś sposób zależną od woli, umiejętności, przekonań i praktyk podmiotu działającego, sekwencję, która ma jakąś własną wewnętrzną logikę”. W drugim znaczeniu teksem magiczny S/PD objaśnia jako „czarodziejski, cudowny, tajemniczy”. Z powyższych wilio-