P1130686 resize

Cmentarzyska

Nąjwiącęj danych posiadamy i przebadanego dość systematycznie i opublikowanego w całości cmentarzyska w Marsrowicach (H. Seger 1904). Było ono położone na niedużym wzniesieniu. Odkryto na nim ok. 20 pochówków a interesującej **•* *“0' kultury unietyckiej. chociaż niewykluczone, że mogło ich być nieco więcej (t mcnia-rzysko nic jest zbadane-w całości). Taką samą mniej więcej Ilość najstarszych grobów unietyckich liczyć musiało rozległe i długotrwale cmentarzysko użytkowane uż do Tuzy klasycznej we Wrocluwiu-Oporowic. Inne stanowiska dostarczyły już tylko po kilka pochówków. Podobnie więc jak w Czechach i na Morawach najstarsze cmentarzyska unictyckie na Śląsku były nieduże i występowały oddzielnie od młodszych (np. Marszowicc, Żcmiki Wielkie), bądź też (chociaż znacznie rzadziej) stanowiły najstarszą część długotrwałych nekropoli obejmujących pochówki z wielu faz naszej kultury (np. Wrocław-Oporów).

Wszystkie groby omawianego okresu należą do tzw. kategorii grobów płaskich, jakkolwiek pierwotnie oznaczonych zapewne jakoś na powierzchni. Nic znamy bliżej zarysów jam grobowych, ale znając sytuację na południu od Sudetów możemy się domyśleć, że posiadają one zapewne kształt mniej lub bardziej owalny. Zmarli leżeli w nich z nogami dość silnie podkurczonymi (ryc. 33) najczęściej na boku prawym, ale także i na lewym, twarzą zwróceni z reguły na wschód, głową zaś skierowani na południe lub północ, rzadziej na północny zachód lub południowy wschód. Ręce przeważnie zgięte w łokciach, dość często zwrócone są w kierunku twarzy, bądź też tylko jedna z nich, a druga ułożona w rejonie pasa, podpierając niekiedy łokieć pierwszej. W większości

Ryc. 33. Marszowicc, woj. wrocławskie, grób nr 13 fazy 1 kultury

unietyckiej

Wf H. Setom

wypadków groby zawierają po jednym szkielecie. Znamy jednak pochówki zawierające po 2 szkielety dorosłych osobników bądź osoby dorosłej i dziecka, osoby dorosłej z dwójką dzieci, bądź też pochówki zawierające 3 dziecięce szkielety (H. Seger 1904, s. 32, ryc. 4-6). Panujący jest więc obrządek szkieletowy. Ze śladami ciałopalenia, i to w dodatku częściowego, mamy jak dotąd do czynienia tylko w jednym z grobów we Wrocławiu-Oporowie. Natrafiono tam mianowicie na spalone kości czaszki ułożone przy nicspalonej reszcie części szkieletu (W. Sarnowska 1969, s. 232).

Wyposażenie zmarłych składa się głównie z naczyń dawanych do grobów w ilości 1-3 sztuk (najczęściej jednej), ułożonych przeważnie w pobliżu głowy, ale także przy nogach. Poza tym sporadycznie spotyka się w grobach wyroby krzemienne, kościane, a zupełną rzadkość stanowią przedmioty metalowe. W kilku wypadkach znaleziono też w grobach kości owcy lub kozy (Żemiki Wielkie). W najstarszych grobach unietyckich na Śląsku spotyka się czasami pojedyncze, sporej wielkości kamienie, ułożone przy głowie lub kolanach zmarłego lub w narożnikach jamy grobowej.

Inwentarz kulturowy

Ceramika reprezentowana jest przez ten sam wachlarz form (tabl. XXVII: 1-12), jaki znamy z tej fazy na terenie Moraw i Czech. A więc widzimy tam głównie kubki uchate, dzbany, misy, naczynia z uchami przy krawędzi, pucharki doniczkowatc, pucharowatc naczynia z jednym lub z kilkoma płaskimi uchwytami przy krawędzi wylewu. Wśród kubków możemy wyróżnić formy o łagodnym profilu bądź też z lekko zaznaczonym załomem brzuśca, dalej okazy z cylindryczną lub lejkowato rozchyloną, dość wysoką lub na odwrót — całkiem niską szyjką. Dzbany reprezentują w zasadzie jedną odmianę i posiadają wysoką szyjkę oraz dość wydęty, zaokrąglony brzusiec. Wspólną cechą kubków i dzbanów jest, poza — ogólnie rzecz biorąc — łagodnym profilem, umieszczanie górnego przyczepu dość dużego taśmowatego ucha na poziomic albo tylko nieznacznie poniżej wylewu. Przejście szyjki w brzusiec zarówno w dzbanach, jak i kubkach jest często podkreślone płytkim, szerokim żłobkiem, krawędź wylewu zaś zgrubiała.