P1170389 (2)

40

Mar-*:

Początki i tróżnicomotiig kultury łużyckiej

41

■:<T

•T-a.

mm

(P - : Sróf®

fŁ

ij|

O O

&

i

$b

il

A

Jts*v •*<

m

Hyc. 7 Brzeźniak, gm. Węgorzyno, woj. Szczecin. Grób ciałopalny popielnicowy nr ; założony pomiędzy dwoma brukami kamiennymi (wg R. Wolągiewicza)

o jajowatych brzuścach zaopatrzone niekiedy w uszka; misy profllowane z uszkami; kubki i dzbanki o brzuścu baniastym i wyodrębnionej szyi, niekiedy zdobione żłobkami lub rzadziej ornamentem guzowym. Rzadsze są misy lub czerpaki stożkowate, naczynia doniczkowate o dwuj] uchach. Spotyka się tez pokrywy obejmujące.

Można na podstawie ceramiki wykazać różnice pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Wschodnim. Na Pomorzu Wschodnim naczynia są przewa-

żpie nie zdobione, mają powierzchnie gładkie lub w całości czy w części chropowacone. Zdobienie naczyń ukośnymi lub pionowymi żłobkami na brzuścu jest rzadkie. Dużo częściej niż na Pomorzu Zachodnim spotyka się tu pokrywy obejmujące na popielnicach, zamiast mis. Na Pomorzu Zachodnim naczynia gliniane są dużo częściej zdobione pionowymi lub ukośnymi żłobkami na brzuścach, grupami żłobków czy kresek na brzuścu lub na szyi naczynia oraz ornamentem pseudoguzowym. Częściej spotyka się tu naczynia wazowate zaopatrzone w uszka u nasady szyi. Tylko na Pomorzu Zachodnim spotyka się szerokootworowe naczynia wazowate o wylewach rozchylonych na zewnątrz, zaopatrzone w uszka u nasady szyi, zdobione na brzuścach i niekiedy osadzone na pustej nóżce (J. Kostrzewski 1958, s. 50, ryc. 31, 1 -2).

Znaczne różnice w IV okresie epoki brązu pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Wschodnim można wykazać w materiale metalowym. Przede wszystkim rzuca się w oczy znaczna różnica ilościowa pomiędzy obydwoma regionami. Groby na Pomorzu Wschodnim były ubogo wyposażane w drobne na ogół wyroby brązowe, a znacząca większość pochówków w ogóle nie miała wyrobów brązowych w inwentarzu (A. Szymańska 1976, s. 142). Dużo lepiej pod tym względem przedstawia się sytuacja na Pomorzu Zachodnim, gdzie znacznie więcej występuje pochówków bogaciej wyposażonych w wyroby brązowe. Szczególnie bogato (ryc. 8) wyposażony był grób ciałopalny bezpopielnicowy z Bania, woj. Szczecin (H. J. Eggers 1936, s. 2-3; M. Gedl 1981, tabl. 28, B). zapewne słusznie uznawany za pochówek osoby wyróżniającej się zamożnością i pozycją w miejscowym społeczeństwie. Na Pomorzu Zachodnim koncentrują się też prawie wszystkie (10) skarby wyrobów brązowych datowane na IV i na przełom IV i V okresu epoki brązu (F. Lachowicz 1977, s. 55, ryc. 6). Zaledwie jeden skarb z tego okresu odkryto na Pomorzu Wschodnim (Damno, woj. Słupsk). W tej sytuacji nie może nas dziwić, że na Pomorzu Zachodnim grupują się prawie wszystkie noże • brązowe z IV okresu epoki brązu znane z Pomorza (M. Gedl 1984, tabl. 20, B; 21, A B; 22, A- B). Podobnie przedstawia się obraz rozmieszczenia śtarszych odmian brzytew brązowych (M. Gedl 1981, tabl. 23, B), zapinek (J. Kostrzewski 1958, s. 75 77, 352, zest. 21). Jedynie tutulusy brązowe wykazują bardziej równomierne rozmieszczenie na całym Pomorzu (J. Kostrzewski 1958, s. 352, zest. 24).

Jak wynika z powyższych rozważań, w IV okresie epoki brązu na terenie Pomorza mamy już do czynienia z kulturą archeologiczną, którą ze względu na ceramikę i niektóre formy grobów można zaliczać do zespołu kultur pól popielnicowych, zwyczajowo określanych mianem kultury łużyckiej. Zapewne proces powstawania tej kultury na Pomorzu rozpoczął się pod koniec III okresu epoki brązu, ale dopiero od począt-