P1180308

52 Ryszard WoUtęiewie*

Ryc. U. Rozprzestrzenienie jastorfskich klamer dwu- i trójdzielnych u> /ozie Al i no przełomie faz AJ/A2 (wykaz 8). Objaśnienia na ryc. 4

sformułowanej przez W. Hensla (1971, s. 52 n.) o wykształceniu się kultury pomorskie] poza Pomorzem drogą ewolucyjnych zmian oblicza kulturowego spowodowanych przemianami w ideologii ludności kultury łużyckiej pod wpływem oddziaływań z Pomorza. Interpretacja interesującej nas cezury z punktu widzenia obydwu przeciwstawnych poglądów wymaga poprawnego uściślenia schyłku osadnictwa ludności kultury pomorskiej na Pomorzu. Uściślenie to napotyka na trudności spowodowane brakiem, stosownie do obecnego stanu badań nad chronologią środkowoeuropejską, wypracowanego relatywnego podziału chronologicznego kultury pomorskiej. W tym względzie dysponujemy

Kultura ponuraka a kultura oksywska

Kl;c. 11. Rozprzestrzenienie jastorfskich naszyjników brązowych w fa^c Al i no przełomie faz A1/A2 (wykaz 9). Objaśnienia na ryc. 1

nazbyt ogólnym, trójfazowym podziałem kultury pomorskiej będącym kolejną modyfikacją nadal jeszcze podstawowego opracowania E. Pe-tersena W rzeczywistości owe trzy fazy kultury pomorskiej oparte na zmianach w ceramice i formach pochówka, odzwierciedlają zaledwie 3 główne etapy rozwoju kultury i nie wyczerpują możliwości bardziej precyzyjnego podziału chronologicznego na fazy w oparciu o zabytki metalowe, których przydatność nie została dotąd należycie wykorzy-

” E. Pc tera en 1928, s. 116—118. Ostatnio próby ograniczenia, kultury po-monsłder) do dwóch faz nic są przekonywujące — por. T. Malinowski 1969, s. 16.