P1190166 (2)

MIASTA NADAL ODKRYWANE

MIASTA NADAL ODKRYWANE

Ryc. 10.26. Zuwichojskl MnkmKhn> - icUoy acbowMc m Rapt wi-ilaor) (fot M. Omur)

tychcusowych badań związek zawlchojskłcgo cetrakonchosu z towarzyszącymi mu znaleziskami pochodzenia wschodniego wydaje się jednoznaczny Zagadką natomiast pozostaje geneza tego zjawiska. A może w Zawichoście była osadzona ludność pochodzenia niskiego, po której materialnymi pozostałościami są sygnalizowane wcześniej odkryciu? Zagadka pozostaje teł usytuowany nieopodal kościół parafialny p.w. Najświętszej Marii Panny, którego relikty odsłonięto częściowo w trakcie badań archeologiezno-konserwaiotskich (ryc. 10.28).

Wymieniany w bulli papieża Eugeniusza Ul 1 z 1148 r., został uposażony min. gtodem | łagowskim Jest 10, jak podkreśla Tadeusz Lalik (1993: 36), jedyny znany przykład tego rodzaju uposażenia świątyni w Polsce wczesnośredniowiecznej. Kościół ten musiał więc spełniać nieprzeciętne funkcje. I choć okoliczności jego powstania, podobnie jak osoba fundatora pozostają nieznane, to przyjmuje się, że jego początki sięgać mogą co najmniej długiej połowy XI w.

W świetle wyników dotychczasowych badań Sandomierz I Zawichost są - z punktu widzenia kultury materialnej - mało porównywalne. Przypomnijmy, w Sandomierzu mamy do czynienia z rzadkim fenomenem występowania naczyń ceramicznych o sty-I listyce charakterystyczne! dla Wielkopolski.

których brak jest w warstwach kulturowy! li | wczesnośredniowiecznego Zawichostu. Oliy-

Ryc. 10.27. Złwfchnola tctrakonchin - pińtu rckon-Miukcji l*yty kościoła (wg H Kunkla, oprać M Tnc-deckl)

■ys 10. ja. Romafokjtf fiagnicn- i
n nuni ąpsydy ccnlralnri koi- ^:
sp NMr w Zawldioidr, pod ^1	, J . ■WICSI | JB
gSWtetiuin ołwcnrl świątyni :
Oni A. Buko)

dwa ośrodki różnicuje też skala wykorzystywania przez ich mieszkańców w'źydu codziennym naczyń o proweniencji wschodniej: śladowe ich ilośd w Sandomierzu i nieporównywalnie większe w przypadku Zawichostu - co ibłlza pod tym względem ośrodek zawichojski do Chełma Identyfikujemy zatem Mkpośredni. bo uchwytny poprzez źródła archeologiczne, związek między kulturą materialną Sandomierza wczesnośredniowiecznego i Wielkopolski -Z jednej strony, a Zawichostu i kultury kręgu wschodniego - z drugiej. Co Spowodowało, że między tymi ośrodkami rysuje się tak wyrazista granica pAurow.i- Przy obecnym stanie badań trudno pokusić się o formułowanie jednoznacznych opinii. Być może rozstrzygnięcie w tej materii przyniosą planowane dalsze badania archeologiczne Zawichostu. Ale już teraz, na podstawie dostępnych danych można przyjąć, że rozwój tych dwóch ośrodków we wczesnym średniowieczu przebiegał zapewne różnymi drogami. Odmienne były też kierunki oddziaływań zewnętrznych. Były to więc ośrodki odwrócone do deble .tyłem'. Ich położenie wymuszało rywalizację 1 współpracę, ale jednocześnie każdy z nich zachowywał możliwości odmiennych dróg rozwoju.

Tajemnice Góry Katedralnej w Chełmie

Chełm, położony na wschodniej rubieży Małopolski, nie miał ryle szczęścia, co inne miasta polskie Prace archeologiczne, jakie wielokrotnie podejmowano tu w przeszłości, nigdy nie przybrały bowiem charakteru planowego i kompleksowego Ale zainteresowanych dziejami miasta od dziesiątków lat intrygowały zarówno odkrycia, jak i miejsca - owiane legendami i wymieniane w źródłach pisanych. Szczególne znaczenie ma w tym kontekście kulminacja Wysokiej Górki Nazwą tą określana jest charakterystyczna wyniosłość w centrum miasta, uznawana za grodzisko wczesnośredniowieczne, stanowiąca północną krawędź Góry Katedralnej (ryc. 10.29). Z obiektem tym łączą się podejmowane od dziesiątków lat próby określenia czasu powstania Chełma (por. rozdz. 9).