P1190179

268 MIASTA NADAL ODKRYWANE

*yc. 10.44. Reitfoy pogańskiej świątyni z pkcrwsrej połowy XI w. odsłoniętej we Wrocławiu (wg S. Mofatztodła oprać. M. TnededtO

sach odnoszących się nawet do dominacji czeskiej. Chodzi o kościół, który poprzedzał pierwszą katedrę z czasów Bolesława Chrobrego. Z najstarszej świątyni zachowało się do naszych czasów niewiele. Są to fragment muru fundamentowego. uchwycony w trzech miejscach, zasypany wykop fundamentowy śoart apsydy, fragment południowej ściany prezbiterialnej z licem południowy m i uskokiem przy apsydzie oraz fragment fundamentu z licem ściany południowej transeptu. Mury kościoła, budowane z drobnych kamieni spajanych zaprawą wapienną, miały grubość 1.1 m. Była to budowla na planie krzyża, z transepteni lub bocznymi aneksami, o wymiarach 24 x 18,5 m. a zatem o znacznej, jak na owe czasy, wielkości.

Trudno jednak orzec, czy owa świątynia miała plan krzyża greckiego czy też ładtakiego; badacze skłonni są przychylać się raczej do drugiej koncepcji. H poszukiwaniu analogii zwrócono uwagę na kaplicę pałacową w Wysze-hradzae i dworską w Uhicach W przypadku Wrocławia bliski wydaje się odkrywcom wzorzec libidu: na tej podstawie czas budowy kościoła odnoszony

H do trzeciej ćwierci X w. Pozostaje pytanie, kto mógł być fundatorem tej ISpyni. Edmund Małachowicz dostrzega tu .trop czeski”, czego przykładem może być wczesne datowanie pierwszego grodu na Ostrowie Tumskim. Byłby to, w* myśl tej koncepcji, kościół grodowy namiestnika czy leź urzędnika czeskiego. wzniesiony najpewniej w latach sześćdziesiątych X w. Badacze zastanawiają się też, czy kościół ten stanowić mógł pierwszą katedrę wrocławską. Jeżeli nawet tak. to zapewne jedynie tymczasową, gdyż jest mało prawdo* podobne, aby ta właściwa mogła być wybudowana przed rokiem tysięcznym. Ten sam badacz sugeruje, że znajdowane obok reliktów najstarszej budowli i pod nimi resztki konstrukcji słupowej, podtrzymującej zadaszenie chroniące miejscowe źródełko (?), można potraktować, w świetle przetrwałych legend, za pogańskie miejsce ofiarne, w którym z czasem stanęła chrześcijańska świątynia (E, Małachowicz 2000). Interpretacje te nie są pozbawione słabych punktów. Przede wszystkim zwróćmy uwagę na brak wyraźnych (poza stratygraficznymi) elementów datujących sam kościół i szczątkowy stan zachowania jego reliktów, co ogranicza właściwą ich identyfikację. Niewyjaśniona pozostaje kwestia, kto i kiedy wybudował najstarszą świątynię, a także jaką spełniała funkcję. Nie wiadomo też, czy przykład libicki jest tu chronologicznie i funkcjonalnie najwłaściwszy

W ciągu XI i w XD w. Wrocław stał się jednym z kluczowych miast w skali ziem polskich, a jego walory strategiczne podkreślały przebiegające tędy szlaki handlowe o randze międzynarodowej i regionalnej. Na północ od Ostrowa tomskiego rozwijała się osada prawobrzeżna (Ołbin), w której znajdowały się siedziby możnowładców (min. Piotra Włostowica) oraz opactwo benedyk-

ftyę. 10.45. Zmiany przestrzenne najstarszych katedr wrocławskich na de zarysu współczesnej świątyni (wg B. Małachowicza, oprać. M. Trzedecki)