44895 P1190159 (2)

MIASTA NADAL ODKRYWANE

Gdańsk wczcsnopaństwowy czy plemienny?

O Be w przypadku gkwnych miast Pomorzu Zachodniego ich plemienna geneza nie budzi większych wątpliwości, o tyle dla ośrodków Pomorza Wschodniego -sprawa pg feinłefej zk>żoru. Ilustracją tej opinii są początki Gdańska -największego *wxxlka legionu, powstałego, jak powszechnie przez lata przyjmowano. i inicjatywy pierw szych Piastów. najpewniej w latach siedemdziesiątych \ w p tym kontekście wskazywano na gród usytuowany na wyniesieniu wśród bagnistych terenów, w widłach Wisły | Motta wy. W trakcie badań milenijnych wydzielono tu H siedemnaście poziomów osadniczych, datowanych między 9PO-980 r (poziom najstarszy) a początkiem XIV w., kiedy w 1308 r. Gdańsk został zdobyty I spalony przez Krzyżaków. Czołowy* ośrodek Pomorza Wschodniego pwik się więc jako klasyczny gród wry budowany na surowym krfypnki jufe we wczesnym okresie funkcjonowania państwa. W myśl tej koncepcje ntikól piwowskiego grodu rozwinąć się miało wielofunkcyjne miasto waz z jego dzielnicą ponową (K Jażdżewski 1961).

W odk#ści 400 m na zachód od głównego grodu, w rejonie kościołów Bp Mikołaja i H Katarzyny*, lokalizowane jest drugie skupisko osadnicze iHpOKSBego Gdańska Tędy przebiegała w XI w. droga handlowa prowadząca paw Pruszcz Gdański. $ wiecie, Gniew, Tczew i dalej na zachód, w kierunku flhflguloK Kołobrzegu i Szczecina. Vt tym miejscu krzyżowała się ona z lokalnym flkkian biegnącym w kierunku Kartuz i Chmielna, jego przedłużeniem byki droga prowadząca do grodu i portu (ryc. 10.18). Zapewne to spo wodowało, że zaistniały tu szczególnie dogodne warunki do rozwoju osady targowej. Zajmo-tąk ona przestrzeń o średnicy około 300 m, a jej archeologicznym świa-dułwem są udokumentowane metodą wierceń geologicznych warstwy osadnicze datowane na lata 980-1140. Prowadzone ostatnio badania wykazały obecność w tym rejonie dobrze zachowanych obiektów, datowanych na okres OWC w., na kłócę I    nawarstwiła się osada jedenastowieczna . Badania

wyknły leż, że przy kościołach św Katarzyny i św. Mikołaja powstała po lokacji na prawie tuhedóm ludna dzielnica rzemieślniczo-portowa.

bmiyra demenaem układu przestrzennego Gdańska są struktury odkryte w wykupie usytuowanym w podziemiach kościoła św. Mikołaja. Znalezione tu fOŚMŚny kamśermo-drewnianych umocnień, strawionych przez pożar, zinter-pMEMio jdo elementy fortyfikacji o konstrukcji skrzyniowo-przekładkowej. Iknaakji gftę na nie fundamenty prezbiterium kościoła św. Mikołaja. Na Igftdmmrie ąBadbtf wiezionych tam materiałów ceramicznych uznano, że kon-flNkji pochodzi sprzed NJil w Wśród badaczy Gdańska zdania co do Inter-

Ryc. 10.18. Topografii wczcMKtfrednłowleczncgo Gdańska (opnie M Tnededd)

pretacji tych odkryć są podzielone. Jedni uważają, że owe umocnienia stanowiły północną część obwałowań osady targowej. Inni z kolei sądzą, że jest to zniszczony przez pożar gród strażniczy, usytuowany w rejonie targu. Spalony pod koniec XI w., najpewniej za Władysława Hermana w okresie walk o Pomorze, potem nie odbudowany, staje się z czasem (od 1227 r.) punktem topograficznym znanym pod nazwą Pole i Kępa Dominikańska. Dodajmy, że na północ od kośdoła św. Mikołaja odkryto odcinek nabrzeża z częścią pomostu potowego dochodzącego aż do placu targowego; już w końcu XII w. funkcjonowały tu najpewniej urządzenia ponowę. Trzecie skupisko osadnicze na terenie najstarszego miasta lokalizowane jest w rejonie Długiego Targu. Tutaj znajdować się miała druga osada o charakterze paitowo-handlowym (por. A. Zbieraki 1964, 1978).

Początki zorganizowanego osadnictwa w wymienionych rejonach badacze odnoszą do X w., a niektórzy skłonni są przyjąć, że każde z wymienionych