P1190807

159

158

poją w irypoHtfBlB grobów. Produkowano Jo na miejsou, znano są bowiem Hosso formy odlewnicze. Formy wyrobów brązowych nawiązują do rom-pow* ze obalonych w kul turzo pól popielnicowy oh, w strofie położono J aa pólnoo od Alp. Spotyka alf tez wyroby o charakterze śródziemnomorskim, o nawiązaniach italskich, a takie wyroby o charakterze orientalnym. Znano są szpile brązowe różnych typów, bransolety, zapinki, ssozypozykl, naszyjniki, miecze, brzytwy i grooiki strzał. Sądzi zip,

As rozwój metalurgii brązowej na terenie Langwodooji może się wiązać z tym, Ze przez ten teren przebiegała droga a wybrzeży Morza śródziemnego do zlót cyny w Bretanii i na Yyepaoh Brytyjskich, a także do północno-zachodniej Hiszpanii. Przebieg tej drogi handlowej może też tłumaczyć obecno 46 różny oh wyrobów italskich ozy nawet orientalny oh.

W najmłodszym okresie epoki brązu /Hallstatt B/ osadnictwo ludności kultury pól popielnicowych dotarło wzdłuż wybrzeży Morza śród-zisiego do północno-wschodniej Hiszpanii, Wytworzyły się tam dwie grupy lokalne: Jedna na terenie Katalonii, a pojedyncze stanowiska z nią związane znane są z dolnej Aregonil i z Walencji, natomiast druga grupa opanowała dolinę górnego Kbro na terenie Starej Kastylii.

Kilkę stanowisk wysuniętych na zachód pochodzi nawet z terenu Portugalii. Obydwie grupy mają wiele oeoh wspólnych, ale istnieją też między nimi pewne różnice. Grupa katalońeka posiada wiele analogii w południowo-zachodniej Franoji i w pal ef i t owy oh osiedlach szwajcar-sUoh. natomiast grupa zajmująca dolinę górnego Ebro wykazuje silniejsze powiązanie a Prano Ją centralną 1 z dolną Nadrenią. Stąd też bada-ose hiszpańscy /K. limagro/ sądzą, że grupy te zostały utworzone przez dwie różne fale oaadnioze, przy ozyn za starszą uważa się grupę kata-lońską.

Na taranie Katalonii spotyka się płaskie cmentarzyska liczące dużą ilość pubów ciałopalnych /np. cmentarzysko Cen Bech de B&ix w A gul lana, gdzie zbadano 276 grobów, szaeuje się na około 700 pochówków, na caaaterąska w BI Molar zbadano 172 groby/. Groby to są ciałopalne, popielni sowę, wyposażone w ceramikę ręoznie lepioną. Naczynia są wazowe te, irzeweżole bez uoh, zdobione ukośnymi lub poziomymi żłobkami, rytym ormmenfcem, m.in. meandrem, grupami kresek. Występują też szeroko-otworowe zaczynia wazowate, misy stożkowate lub półkoliste, zaopatrzone w uszka. Wśród wyrobów brązowy oh występują szpile o różnych głćw-kaeh, zapiski nawiązujące do italskich, ssozypozykl, brzytwy o dwustronnych ostrzach, noże. Zarówno ceramika, Jak i wyroby brązęwe ściśle nawiązują do form typowych dla zachodni oh odmian kultury pól popielnicowych.

Na terenie Basenu Paryskiego w brązie końcowym Z wyodrębniła się kultura Saint Oorvnls. Uważa się, że kulturę tę wytworzyła grupa lud-nośol przybyłej na tan teren ze wschodu, z Europy środkowej, wywodzą-ea się ze środowiska wczesnej kultury pól popi sini oowyoh. Groby są szkieletowe 1 ciałopalne, wyposażone w sztylety brązowe, miecze typu RlzheŁm, brzytwy, szpile pastorałowatę i szpile o zgrubiałym i po-przeoznie żłobkowanym trzonku pod główką. Ceramika zdobiona Jest gęsto rytymi żłobkami na brzuśou. Kontynuacją kultury Saint Gerwale jest wyróżniana na terenie Basenu Paryskiego grupa Longueville datowana na brąz końcowy Q, znana z cmentarzysk z grobami ciałopalnymi popielnicowymi , wyposażonymi w ceramikę i w wyroby brązowe. Natomiast wyróż-niana na terenie Basenu Paryskiego w brązie końcowym ZXZ grupa Plaln-eeau    Jest już tylko ze skarbów i z luźnych znalezisk wyrobów

brązowy oh. Brak Jest cmentarzysk. Przypomina to zupełnie sytuację w atlantyckiej a trefie Francji. Sądzić więc można, że lokalna grupa kultury pól popielni oowy oh z Basenu Paryskiego nie dotrwała do końca epoki brązu, a teren ten został ponownie opanowany przez ludność o kulturze atlantyckiej •

11. KRAJE EUROPY ZACHODNIEJ POZA OBRÓBEK KULTURY PÓL POPIELNICOWYCH

Na terenie północnej Holandii, poza zasięgiem do Ino reńskiej kultury pól popielnicowych, rozwijała się niewielka, lokalna kultura Elp /Blp prow. Drenthe/, datowana na lata 1300 - 800 p.n.e. Kultura ta reprezentowana jest głównie przez osiedla, w których znajdowały się wielkie trój nawowe domy /o 4 równoległych rzędach slupów/, dochodzące do długości 25 - 40 metrów. V obrębi# osady w Elp odkryto około 30 zarysów budynków słupowych o różny oh rozmiarach i różnym przsznaozeniu. Budynki tworzyły gospodarstwa złożone a domu głównego, około czterech zabudowań towarzyszących i nieregularnych zagród. Osada w Elp była dugo trwale użytkowana, udało się bowiem wyróżnić sześć faz w jej obrębie. Ceramika występująca w kulturze Elp to głównie garnki Jajowate lub o eeowatym profilu, niestarannie wykonane naczynia zbliżone do pospolityoh w kulturze nordyjskisj /tzw. ■Kdiamer-koramik"/ oraz nieliczne naozynla dwuatożkowats świadoząoe o pewny ph wpływach ze strony Westfalii, ze środowiska kultury pól popieloo-wyeh.

V brązie końcowym na terenie Franoji północnej i zaohodniej roz4 wijala się w dalszym ciągu kultura typu atlantyckiego, znana głównie z licznych skarbów i luźnych znalezisk wyrobów brązowyoh. Brak zupełnie z tego t Tonu cmentarzysk. Zapewne ludność stosowała taki obrządek