P1260092

ko wczesnego, nie Inkżc i klasycznego gotyku. Filary podwiożowo należą już do szerzej rozpowszechnionego zestawu form poklasycznych przyswojonych architekturze środkowoeuropejskiej za pośrednictwem awangardowego w tym czasie środowiska austriackiego. We wspaniałych kaplicowych chórach kościołów zakonów żebrzących poja-wiąją się wyrafinowane formy stylu rnyonnant, stanowiące reakcję na klasycznie gotycką tektonikę i harmonię pomiędzy podporą i dźwiganym przez nią ciężarem. Likwidacja strofy kapitelowej w oprofilowaniu łuku arkady, czy toż między żebrami sklepienia a służkami przyściennymi w nawach bocznych zaciera granice między ciężarem i podporą. Podobnie atektoniczną manifestacją jest coraz silniejsze profilowanie wklęsłościami kosztem profili wypukłych.

Stylistyczna niejednolitość w obrębie korpusu sprawia wrażenie, ale zapewne też i jest w rzeczywistości, rodząjem gry między formami o różnej stylistyce. Ta gra stąje się jeszcze wyraźniejsza, a i bardziej skomplikowana, gdy weźmiemy pod uwagę, że toczy się ona nie tylko w obrębie korpusu nawowego, lecz także między nim a wcześniejszym chórem. Określając więc znaczenie poszczególnych form dostrzec trzeba ich charakter ze względu na pochodzenie, ale także i na funkcję w tej formalnej grze. Szczególnie bogaty zestaw możliwości wykorzystany został w pokazaniu relacji między sklepieniem i jego podparciem. W korpusie nawy boczne pokazpją na sposób poklasycz-ny płynne przechodzenie służek w żebra sklepien-no. Sklepienia nawy głównej z kolei pozbawione całkowicie jakichkolwiek pozostałości po strukturze baldachimowej prezentowały formę właściwą dla gotyku redukcyjnego. Poklasyczny charakter struktury baldachimowej naw bocznych jest formalnie bliższy sklepieniom i ich podporom we wcześniejszym obejściu chórowym, aniżeli systemowi bliższych chronologicznie sklepień nawy głównej. Wobec tego mamy prawo przypuszczać, że wprowadzenie poklasycznej struktury sklepień i służek w nawach bocznych korpusu dokonało się na zasadzie skontrastownnia z nawą główną, natomiast pewnego upodobnienia do chórowego obejścia. Z kolei, jeśli w nawach bocznych chóru i korpusu zastosowano układ baldachimowy ze służkami schodzącymi do posadzki, to w nawie środkowej chóru służki zostały nadwieszone, a w korpusie zostały one w ogóle wyeliminowane. Nastąpiło więc ukazanie w nawie głównej nąjdal-szej konsekwencji wynikąjącej z ograniczania systemu baldachimowego.

Relacje między nawą główną a nawami bocznymi, widziane z perspektywy form chórowych, można ująć jeszcze w innym aspekcie. Ze zrównoważonej harmonijnej struktury klasycznej chóru w korpusie wyciągnięte zostały wnioski jak gdyby

przociwstawno. W nawach bocznych zaakcentowana została ciągłość struktury bez jakichkolwiok sugestii kondygnacyjnych, w nawie głównej znś zaprezentowano ciągłość kondygnacyjną pozbawioną całkowicie elementów struktury pionowej. Ta kon-dygnacyjność wzmocniona została bardzo agresywnym w toj miorzo, mocno wysadzonym gankiem, oddzielającym strofę arkadową od okiennej. W kor-pusic nastąpiło więc ustosunkowanie się do kla-sycznoj w zasadzie struktury chóru poprzez wyodrębnienie z niej cech, które tę klasyczność tworzyły we wzajemnym powiązaniu, następnie rozdzielenie ich, by w końcu je przeciwstawić w dwóch sąsindąjących ze sobą wnętrzach. To przeciwstawienie w obrębie korpusu oznacza równocześnie zaznaczanie podobieństw między odpowiadającymi sobie częściami partii wschodniej i zachodniej.

To, co w katedrze wrocławskiej układa się w skomplikowaną grę pomiędzy formami poszczególnych części, dokonało się także jako rozłożony w czasie i przestrzeni proces rozwoju architektury gotyckiej w fazach odchodzenia od formuły klasycznej. W tym znaczeniu katedra wrocławska w swąj części zachodniej ukaząje się jako prawdziwie po-klasyczna, i to zarówno w zakresie form określanych jako poklasyczne, jak też i form zaliczanych do gotyku redukcyjnego. Wypadałoby powiedzieć, że twórcy korpusu nawowego katedry wrocławskiej wybrali postawę stylistycznego pluralizmu⁹⁸.

Szczególnym przypadkiem połączenia ogólnosty-listycznych aktualnych tendencji z nawiązaniem do form wcześniejszego chóru jest kształt między-nawowych filarów korpusu. Założone na planie kwadratu, w podobny sposób jak filary w chórze, wydają się pozostałością ściany po wykrojeniu otworu arkady międzynawowej. To wrażenie dąje przede wszystkim pozbawiona jakichkolwiek podziałów strukturalnych płaska ścianka filaru od strony nawy głównej. Ten związek z powierzchnią ściany jest dodatkowo podkreślony brakiem gzymsu impostowego, którego obecność w chórze w pow-nej mierze zaznaczała granicę między częścią wspierąjącą, czyli samym filarem, a łukiem arkady jako ciążącym.

W arkadach korpusu przeciwnie, nie ma ostrej granicy między podporą a ciężarem, co więcej, przeciwstawne zderzenie profilowań filaru i łuku arkady jest zabiegiem świadomie tę granicę zacie-rąjącym. Wklęsłemu profilowaniu na filarze odpowiada wypukłe w łuku i odwrotnie - wypukłości filara odpowiada wklęsłość w łuku. Jest to więc nie tylko negacja klasycznej tektoniki, lecz także poklasycznej klarowności może już bardziej ornamentalnej aniżeli tektonicznej, gdzie profilowania łuku arkadowego już nie dzielą go na część niosą-105. Wrocław. Katedra. Fasada zachodnia