P1260125

skupa poznańskiego, wydanych w 1350 roku żadnej wzmianki o katastrofie katedry i jej odbudowie nie ma, a gdyby coś takiego się wtedy zdarzyło, w dokumentach wydanych przez króla, podającego się za patrona katedry, powinno się znaleźć¹⁸⁷.

Proces budowlany staje się bardziej zrozumiały wówczas, gdy zgodnie z tym, co wcześniej powiedziane zostało o fundacjach ołtarzy i kaplic w katedrze gnieźnieńskiej, także i w katedrze poznańskiej fundowanie nowych ołtarzy uznamy między innymi za sposób zbierania funduszy na prowadzenie budowy. W takiej sytuacji nie ma potrzeby przesuwania początków budowy przed rok 1356. Co więcej, nie ma też powodu wzmiance propter ca-sum et ruinam przypisywać zbyt wielkiego znaczenia. Stojący od XI wieku korpus mógł, bez posądzenia o mijanie się z prawdą, być określony jako znąjdujący się w ruinie. Chodzi o to, że uzyskanie odpustu w związku z wyborem nowego biskupa wskazuje raczej na świadomą i swobodną decyąję budowy nowego korpusu, a nie wymuszoną przez katastrofę budowlaną.

A był już nąjwyższy czas na podjęcie takiej decyzji. W katedrze wrocławskiej dopiero co zakończono budowę nowego korpusu nawowego. W katedrze wawelskiej zapewne trwała już budowa nowego korpusu. Szybko postępowała budowa nowej katedry gnieźnieńskiej z wielkim obejściowym chórem. Kilkanaście już lat trwała budowa nowej katedry we 'Włocławku. W katedrze poznańskiej już nie tylko zestarzał się i w ruinę popadł romański korpus, zapewne także i wczesnogotycki chór swoim programem coraz bardziej odstawał od pozostałych głównych katedr polskich. Modernizację, co zrozumiałe, rozpoczęto jednak od wzniesienia nowego korpusu nawowego. Niestety, negując przydatność źródeł o fundacjach altaryjnych, nie jesteśmy w stanie zamiast tego tradycyjnego sposobu datowania zaproponować innego, równie atrakcyjnego. Sprawa komplikuje się tym bardziej, gdy przyjmiemy podobne jak przy katedrze wrocławskiej założenie, że zamiana romańskich naw na gotyckie mogła postępować sukcesywnie, a w takim razie ten proces budowlany nie musiał wywołać żadnej przerwy w pojawianiu się źródeł dotyczących użytkowania korpusu i fundowania w nim nowych ołtarzy. Możemy powiedzieć jedynie tyle, że rozpoczęta w 1356 roku budowa korpusu nawowego przez 15 lat została znacznie zaawansowana, jeśli na wieży południowo-zachodniej był już hełm z krzyżem. Wiadomość o tym pojawiła się w związku ze zniszczeniem tegoż hełmu przez piorun. Mo-żemy-jednak tylko przypuszczać, że był to hełm z wieży już gotyckiej. Nawet jednak gdyby i tak rzeczywiście było, nie musiałoby to świadczyć, że korpus nawowy w całości był już także gotycki, choć na ogół budowa hełmów wież była podejmowana w końcowej fazie prac budowlanych. Sumując więc wiadomości źródłowe na temat chronologii korpusu gotyckiego możemy powiedzieć jedynie tyle, że budowano go od roku 1356, a budowa taka trwać mogła około dwudziestu lat. Koniec budowy korpusu widzielibyśmy więc raczej w późnych latach siedemdziesiątych XIV wieku. Z takiego wyliczenia wypadałoby, że zakończenie budowy mogło przypaść na początek pontyfikatu biskupa Mikołąja z Kórnika (1375-1382).

Tymczasem u Janka z Czarnkowa znajdujemy informację, że tenże biskup rozpoczął odbudowę katedry, która za jego czasów się zawaliła. Skrupulatna analiza źródeł nie pozwoliła księdzu J. Nowackiemu na dokładniejsze zlokalizowanie tej katastrofy. W końcu przyjął, że wydarzyła się ona raczej w starym chórze niż w nowo wzniesionym korpusie, a powstałe w jej wyniku uszkodzenia doraźnie naprawiono¹⁸⁸. Wniosek o doraźnej tylko naprawie wyprowadzony został ze źródeł, które o budowie nowego chóru w sposób wyraźny zaczynają mówić od roku 1403 i trudno było tę dobrze udokumentowaną fazę z początku XV wieku połą*

- 140-