P5050054

Zygmunt Wa/biński

II. 1. Repertuar martwych natur w sztuce antycznej, mozaika rzymska i IV w. n.e.. Rzvm. Musei Yaticani, wg; Ch. Sterling. Martwa natura. Warszawa 1998, il. 5

O ile te ogólne założenia dotyczące „odrodzenia się" martwej natury zostały przyjęte bez wyraźnego sprzeciwu, o tyle polemikę wysypiały jej implikacje. Kwestiami spornymi stały się; po pierwsze data „powrotu” martwej natury do sztuki europejskiej, a po wtóre - miejsce, w którym proces ten został zapoczątkowany.

Otóż Sterling cofnął datę powstania martwej natury o przeszło dwa stulecia. Jej początków doszukiwał się u Giotta (Izba św. Anny, z Kaplicy Scrovegnich w Padwie. 1303-1305) oraz u jego uczniów; Tommaso da Modena (Pulpit św. Hieronima, z fresku w kościele San Nicolo w Treviso, 1352-1366) i Taddeo Gaddiego {Nisza z chlebem, paterą, wazonem i dzbanem, we florenckim kościele Santa Croce, 1337-1338). ^{1 2}

Szczególne znaczenie dla wywodów Sterlinga miały iluzjonistyczne _wnęki , Zakrystii z Santa Grace we Florencji: świadczyły one - zdaniem autora — o znajomości iluzjonistycrznego malarstwa grecko-rzymskiego już w pierwszej połowie Treccnta.

Zabytek ten pozwolił zbudować Sterlingowi kolejną hipotezę, według której martwa natura pojawiła się najwcześniej na terenie Italii, gdyż tam znajdowały się najliczniejsze przekłady sztuki antycznej, a następnie na terenie Europy północnej.

Sterling — idąc za sugestiami Ingvara Bergstróma i Andre Chastela³ — zwrócił uwagę na włoskie dekoracje inkrustowane w drewnie (intarsjei, pochodzące z lat sześćdziesiątych XV wieku, na których obok książek, wyrobów rzemiosła artystycznego i innych utensyliów występują różnego rodzaju nalu-ralia, takie jak owoce, kwiaty i małe zwierzęta. Obiekty te były ustawione bądź to w iluzyjnych niszach, bądź też na .wystających" parapetach (il. 2). Ten dowód (z intarsją) okazał się niezwykle inspirujący dla dalszej dyskusji, przede wszystkim umocnił pozycje zwolenników włoskiej genezy martwej natury. In-tarsja świadczy ła bowiem o isuiieniu klarownej idei martwej natury jako samodzielnego gatunku artystycznego. Znajdowały się na niej przedstawienia różnych przedmiotów, ułożone w przemyślaną kompozycje artystyczną.

X* London 1956; A. (

Wniii Łm Jignahsufit i

1

martwej natury Aertsena i Beuchelara, pochodzącej z tychże samych zbiorów watykańskich.

2

2 ów. IL pór. S. Ebert-SchiCferer, bit (ieschichif dci Stilkbcns, Munchen 1998, il. 1.

3

P°^r 1- Bergstrótn. DutcAi SliU-1 ,gfe Painting < 1947 rv et p<nf>rct_nM. R«-vue des Arts, 3. 1953. s 141-145. •, /talie 1460-1510, Parts 19tt4. s. 245-24/i.