P1520564

kim do regulacji wielu funkcji metabolicznych. Komórka może przekazywać do otaczającego środowiska, to jest do płynu międzykomórkowego, wytwarzane przez siebie czynniki regulacyjne lub metabolity, które mogą mieć lokalne znaczenie regulacyjne dla innych znajdujących się w pobliżu komórek. Jest to regulacja parakrynna. Inaczej jest wówczas, gdy zespół wyspecjalizowanych komórek, tworzących gruczoł, wytwarza i przekazuje swoje czynniki regulacyjne (hormony) do krwi. Mówimy wówczas o gruczołach dokrewnych i o regulacji dokrewnej lub hormonalnej czyli enćlokrynnej. Taki system przekazu informacji wykorzystuje sieć naczyń krwionośnych i krążącą krew. Krążenie krwi ma za zadanie przede wszystkim przenoszenie tlenu, dwutlenku węgla, składników budulcowych i energetycznych. Przenoszenie więc z krwią informacji zakodowanych w cząsteczkach hormonów odbywa się jakby przy okazji, obok innych zadań, jakie spełnia krążąca krew. Jest to więc najmniej kosztowny sposób przekazu informacji. Ten system ma jednak pewne uwarunkowania. Sygnały, czyli hormony są przekazywane do krwi docie-rsj^ccj do wszystkich komorek, są one zatem wysyłane bez specjalnego adresu, bez określonego przeznaczenia. Podobnie jednak jak w przekazie programu radiowego lub telewizyjnego sygnały te może odbierać tylko ten, kto ma odpowiedni odbiornik. Odbiór sygnału i odczytanie zawartej w nim informacji jest w organizmie czynnością receptorów, wśród których wyróżnia się receptory błonowe (obecne w błonach komórkowych) oraz receptory wewnątrzkomórkowe (rozdz. 1.1.1).

»    1.5.2. Regulacja hormonalna

Układ hormonalny jest częścią (ogniwem w łańcuchu) rozległego systemu regulacji nerwowo-hormonalno-immunologicznej. Jest on ściśle powiązany z ośrodkowym i obwodowym układem nerwowym. Niektóre gruczoły wydzielania wewnętrznego, jak np. przysadka, są umieszczone tuż obok mózgowia lub, jak szyszynka, w obrębie mózgowia i są morfologicznie i czynnościowo z nim związane. Do wszystkich pozostałych gruczołów wydzielania wewnętrznego docierają liczne nerwy przekazujące informacje wykonawcze z ośrodkowego układu nerwowego.

Budowa chemiczna hormonów jest bardzo różnorodna. Niektóre hormony, jak np. hormony przedniej części przysadki, mają budowę białkową. Hormony tylnej części przysadki (oksytocyna, wazopresyna) oraz hormony uwalniające podwzgórza są niewielkimi peptydami, zbudowanymi z kilku aminokwsów. Hormony rdzennej części nadnerczy oraz hormony tarczycy są pochodnymi aminokwasów. Hormony kory nadnerczy oraz większość hormonów wytwarzanych w jajnikach i jądrach mają budowę steroidów. Nieznaczna różnica w budowie, np. hormonów steroidowych wytwarzanych przez jajniki i jądra — co pokazano na rysunku 1.15 — zmienia całkowricie ich działanie i fizjologiczne znaczenie. Hormony przenikające

39