P1520639

względnej, który trwa tak długo, jak długo trwa depolaryzacja. W mięśniu sercowym wynosi on ok. 0,3 s i w tym czasie mięsień jest zupełnie niepobu-dliwy dla innych bodźców, co uniemożliwia wprowadzenie mięśnia sercowego w skurcz tężcowy. Następnie mięsień sercowy wchodzi w okres względnej repolaryzacji i wtedy odpowiednio silne bodźce są w stanie wzbudzić w nim nową depolaryzację, wywołując skurcze dodatkowe serca, tzw. ekstr asy stole.

Okres ten trwa około 0,03 s. Możliwość ponownego wprowadzenia serca w następny cykl pojawia się dopiero w momencie rozkurczu, a więc po zakończonej repolaryzacji. Zjawiska elektryczne towarzyszące pracy serca rejestruje się za pomocą aparatu, zwanego elektrokardiografem, a zapis nazywa się elektrokardiogra-mem (EKG). Rysunek 4.4 przedstawia typowy zapis EKG. q g    Najistotniejszą cechą fizjologicz

ną charakteryzującą mięsień serco-Rys. 4.4. Typowy zapis EKG    wy jest zdolność do samoczynnego

wywoływania przez serce rytmicznie powtarzających się fali depolaryzacji, dzięki czemu powstają rytmiczne skurcze i rozkurcze przedsionków i komór. Jest to efektem istnienia i działania na terenie mięśnia sercowego układu bodźcotwórczego, wyspecjalizowanego już we wczesnym okresie rozwoju zarodkowego. Samoczynne pobudzenie powstające w strukturach układu bodźcotwórczego rozprzestrzenia się w całym mięśniu sercowym. Dzięki istnieniu tego układu serce wyizolowane z organizmu wykazuje zdolność do rytmicznych skurczów i rozkurczów. Komórki układu bodźcotwórczego są pochodzenia mięśniowego, zawierają mało miofi-bryli, mają duże jądro i słabo zaznaczone poprzeczne prążkowanie. Podstawowym „rozrusznikiem” zapoczątkowującym skurcz w mięśniu sercowym jest węzeł zatokowy, położony w prawym przedsionku w okolicy ujścia żyły czczej przedniej. Drugie skupisko komórek układu bodźcoprzewodzącego występujące na granicy przedsionków i komór i nosi nazwę węzła przedsion-kowo-komorowego. Przedłużenie węzła przedsionkowo-komorowego w kierunku dokomorowym nosi nazwę pęczka przedsionkowo-komorowego. Biegnie on wzdłuż przegrody międzykomorowej, dochodzi do koniuszka serca, a następnie dzieli się na dwie odnogi i zawraca wzdłuż bocznych ścian komór, tworząc siateczkę komórek mięśniowych przewodzących serca, tzw. włókna Purkinjego (rys. 4.5). Wszystkie komórki układu bodźcoprzewodzącego serca są zdolne do wyzwalania samodzielnych pobudzeń, mogących skutkowa skurczem mięśnia sercowego, ale największa częstotliwość pobudzeń jest ^ węźle zatokowym, a najmniejsza we włóknach Purkinjego, W warunkach fizj< logicznych tylko komórki rozrusznikowe węzła zatokowo-przedsionkowe/