PA275003

ANALIZA STATYSTYCZNA DANYCH

Rys. 10.1. Główne okienko analizy wariancji. Definiowanie zmiennych: zależnej i dwóch niezależnych.

Po określeniu zmiennych zdecydowanie zalecane jest uzupełnienie raponu przeprowadzanej analizy' o wykresy, które są niezbędne do interpretacji wyników, zwłaszcza efektu interakcji. W dwuczynnikowej analizie wariancji testujemy 3 efekty, dwa główne i jeden interakcyjny. Dla każdego z nich warto obejrzeć układ średnich na wykresie. Rysunek 10.2 pokazuje, w jaki sposób stworzyć wykresy średnich. Wykres dla efektu głównego finansów wykonamy umieszczając zmienną FINANSE w okienku OŚ POZIOMA i klikając przycisk DODAJ. Nazwa zmiennej zostanie wtedy przeniesiona do okienka poniżej, a my możemy zadeklarować kolejny wykres. Przy efekcie interakcji dwóch zmiennych, wartości jednej z nich chcemy umieścić na osi X, a wartości drugiej oznaczone jako oddzielne linie. Wykres jest bardziej czytelny, jeśli na osi X umieścimy tę zmienną, która ma więcej wartości. W analizowanym tu przykładzie jest to zmienna FINANSE. Aza-tern zmienną zdrowie umieszczamy w oknie oddzielne linie i klikamy DODA). Po zdefiniowaniu wykresu i naciśnięciu przycisku DODAJ, w okienku WYKRESY powinny się pojawić nazwy zmiennych rozdzielone gwiazdką - oznacza to wykres dla efektu interakcyjnego (rys. 10.2).

10 • DWUCZYNNIKOWA ANALIZA WARIANCJI W SCHEMACIE...

Hrtonse

Dalej

zdiowifi    1—3—1 r

^fKKt    - Oddzielne Mg.

CBi

-V Oddzielne wykresy

1 ; |_______wĘ _

Wykresy. ^podat 1 i¹ ‘    1 -

| linanse^drowie \ zdrowie

AtiUfcą

MiI

i

1

Rys. 10.2. Deklarowanie wykresów dla poszczególnych efektów.

Kiedy w okienku wykresów już zdefiniujemy wszystkie wykresy, naciskamy przycisk DALEJ, co spowoduje, że ponownie powrócimy do głównego okienka analizy wariancji. Kolejne analizy będziemy przeprowadzać w zależności od tego, które efekty okażą się istotne statystycznie. Przypatrzmy się więc statystykom poszczególnych efektów.

Odczytanie istotności efektów

Pierwsza tabela raportu wyników pokazuje rozkład liczebności w każdej z grup wyodrębnionych na podstawie zmiennych niezależnych (por. rys. 10.3). Z tabeli na rys. 10.3 możemy wyczytać, że w badaniu wzięło udział 30 osób w każdej z grup wyodrębnionej ze względu na zdrowie oraz po 20 osób w każdej grupie wydzielonej na podstawie stanu finansów. Aby dowiedzieć się, ile było osób badanych trzeba dodać liczebności dla stanu zdrowia lub też te dla stanu finansów.

Czynniki międzyobiektowe

	Etykieta wartości	N
stan zdrowia 1,00	zle	30
2,00	dobre	30
stan 1,00 finansów 2,00	niskie średnie	20 20
3,00	wysokie	20

Rys. 10.3. Liczebności grup w dwuczynnikowej analizie wariancji.

Kolejna tabela raportu (por. rys. 10.4) zawiera interesujące nas statystyki F dla każdego efektu oraz odpowiadające im poziomy istotności statystycznej. W tabeli widzimy, że wszystkie trzy efekty są istotne statystycznie. Odczytywanie tabeli zaczynamy od trzeciego wiersza. Widzimy, że dla czynnika ZDROWIE