P1520794

1

11.2. Bilans cieplny ustroju

Bilans cieplny ustroju jest to zrównoważenie przychodów i rozchodów ciepła w organizmie. Jeżeli przez P oznaczymy produkcję ciepła, - a przez U jego utratę, to bilans cieplny możemy zapisać w postaci równania' P= U.

Temperatura wewnętrzna organizmu jest wypadkową produkcji i utraty ciepła. Jeżeli przychody ciepła będą większe niż możliwości jego rozpraszania, to bilans cieplny będzie dodatni, co jest równoznaczne ze wzrostem temperatury wewnętrznej organizmu (P - U > 0). Jeśli natomiast utrata ciepła przeważa nad jego produkcją, bilans cieplny będzie ujemny, a to oznacza obniżenie temperatury wewnętrznej (P- U < 0). Zmiany temperatury wewnętrznej u zwierząt stałocieplnych przekraczające 4°C mogą prowa-Jdzić do uszkodzenia komórek i struktur subkomórkowych. Dotyczy to zwłaszcza tkanki nerwowej.

11.3. Źródła ciepła

Organizm może pozyskiwać ciepło z:

-    podstawowej przemiany materii,

-    termogenezy drżeniowej i bezdrżeniowej,

-    otoczenia.

11.3.1. Podstawowa przemiana materii

Wszystkie procesy zachodzące w organizmie wymagają nakładów energetycznych. Bezpośrednim źródłem biologicznie dostępnej energii jest adenozyno* trifosforan (ATP). Podczas resyntezy ATP z zapasowych materiałów energetycznych (tłuszczów, węglowodanów, a w wyjątkowych sytr^d acjach z białek) jako produkt uboczny powstąje ciepło. Wydajność energetyczna procesów utleniania biologicznego nie jest wysoka, przyjmuje się, że nie więcej niż 50% energii jest magazynowane w postaci ATP, a pozostała część jest zamieniana na ciepło.

Podstawową przemianą materii określa się wszystkie procesy zachodzące w organizmie w celu podtrzymania życia, w całkowitym spokoju, w warunkach optymalnych termicznie, na czczo. Ilość powstającego wówczas ciepła jest stosunkowo niewielka. Przyjmuje się, że w tych warunkach najwięcej ciepła produkuje układ krążenia (ok. 15%), układ oddechowy (ok. 15%) i układ wydalniczy (ok. 5%). Ponadto ciepło powstaje w procesach związanych z utrzymaniem napięcia mięśni, produkcją