skanuj0004 9

Fizjologia

Franciszek Kokot, Edward Franek

Zawartość wody w ustroju

Ogólna zawartość wody w ustroju jest zmienna i zależy od wieku oraz płci. U dzieci wynosi 75% masy ciała (mc.), u dorosłego, nieotyłego mężczyzny - 60% mc., a u kobiet - wskutek większej zawartości tłuszczu - jest o 5-10% mniejsza niż u mężczyzn.

Bilans wodny

Dobowy pobór wody wynosi —2500 ml: 2200 ml wody zawartej w wypitych płynach i spożytych pokarmach oraz 300 ml wody oksydacyjnej, czyli powstałej w ustroju w procesach przemiany materii. W stanach fizjologicznej równowagi tyle samo wody ustrój traci drogą parowania niewyczuwalnego (przez płuca 400 ml, przez skórę 500 ml), z moczem (1500 ml) i z kałem (100 ml).

Rozmieszczenie wody w ustroju - przestrzenie wodne

Wyróżnia się przestrzenie wodne:

1)    śródkomórkową (40% mc.)

2)    pozakomórkową

a)    pozanaczyniową lub śródmiąższową (15% mc.)

b)    śródnaczyniową (5% mc.) - decyduje o tzw. wolemii, odpowiada całkowitej objętości krwi i składa się w niemal równych częściach z osocza i krwinek

3)    trzecią - stanowi zwykle 2-3% wody ogólnoustrojowej i składa się z:

a)    płynu w jamach surowiczych

b)    płynu w świetle przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, trzustkowych i moczowych

c)    płynu mózgowo-rdzeniowego

d)    płynu w komorach gałki ocznej.

Trzecia przestrzeń wodna nie odgrywa istotnej roli w bilansie wodnym w stanach fizjologicznych, ponieważ tyle samo płynu dopływa do tej przestrzeni, ile z niej odpływa. Stanowi ona jednak istotne ogniwo w patogenezie wielu stanów chorobowych (oparzenia, niedrożność porażeń na jelit) przebiegających z oligowolemią. Zwiększenie trzeciej przestrzeni bywa przyczyną wstrząsu oli-gowolemicznego, pomimo rzekomo wyrównanego bilansu wodnego.

Podstawowe prawa rządzące gospodarką wodno-elektrolitową i równowagą kwasowo-zasadową

Równowagą wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową rządzą 2 prawa fizykochemiczne i jedno fizjologiczne. Ich znajomość ma duże znaczenie praktyczne. Na podstawie zmian jednego parametru w obrębie przestrzeni wodnej pozakomórkowej można z dużą dokładnością przewidzieć jakościową, a nawet ilościową zmianę zachodzącą w przestrzeni wodnej śródkomórkowej.

1.    Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych (prawo Gamble’a)

Płyny ustrojowe - we wszystkich przestrzeniach wodnych - są elektrycznie obojętne. Oznacza to, że w każdym płynie ustrojowym suma stężeń anionów (ładunków ujemnych) równa się sumie stężeń kationów (ładunków dodatnich). Na przykład w surowicy suma stężeń kationów wynosi 153 mEq/l i równa się sumie stężeń anionów (p. diagram Gamble’a - ryc. XII.A-l). Zmiana (np. zwiększenie o 1 mEq/l) stężenia jednego kationu albo anionu powoduje przeciwstawną zmianę stężenia drugiego kationu albo anionu o taką samą wielkość (np. zmniejszenie o 1 mEq/l). Korzyści wynikające ze znajomości prawa elektroobojętności - p. niżej

2.    Prawo izomolalności (izoosmolalności) płynów ustrojowych

Ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych we wszystkich przestrzeniach wodnych jest jednakowe. Jeżeli molalność osocza wynosi przeciętnie 290 mmol/kg H₂0, to taka sama jest molalność płynu pozakomórkowego pozana-czyniowego i płynu śródkomórkowego. Po wprowadzeniu do krwiobiegu określonej ilości 20% roztworu mannito-lu ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórkowego istotnie wzrośnie. Wzrost ten spowoduje „ściąganie” wody śródkomórkowej do przestrzeni pozakomórkowej do chwili wyrównania się molalności w obu przestrzeniach. Zjawisko to jest praktycznie wykorzystywane, np. w leczeniu obrzęku mózgu.

3.    Prawo izojonii

To prawo fizjologiczne dotyczy dążenia ustroju do zachowania stałego stężenia jonów (izojonia), w tym szczególnie jonów wodorowych (izohydria). Prawidłowe stężenie jonów wodorowych w płynie komórkowym wynosi 35-45 nmol/1 (pH 7,45-7,35).

2163