PB040663

Higiena 1 dobrostan zwierząt gospodarskich

Pojęcie „dobrosian" nic jest łatwe do zdefiniowania. Termin ten wyra. sra z takich jakości biologicznych, jak stres, tolerancja, adaptacja, kondycja i homeostaza. Już to samo wskazuje, źc „stan dobra" dotyczy organizmu jako całości i ogarnia wszystkie jego funkcje, od reakcji psychicznych (emocje, odczucia) do zjawisk zachodzących na poziomie komórkowym. Interakcje między różnymi poziomami dobrostanu a równowagą biologiczną ustroju dotyczą całego okresu życia (począwszy od ontogenezy) i podlegają modyfikacjom wynikającym ze zmiennych czynników środowi-ska zewnętrznego i wewnętrznego.

Definicja dobrostanu podawana przez Hughes’a (1988) brzmi: jest to stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w którym zwierzęta są w pełnej harmonii ze swoim środowiskiem. Carpenter (1980) mówił, że dobrostan jest to stan, w którym zwierzęta mogą się zaadaptować bez cierpienia do środowiska stworzonego przez człowieka. Broom (1986) określa, że dobro-stan jest stanem, w którym zwierzę potrafi „stawić czoła”, „uporać się" ze swym środowiskiem. Autor ten opisuje dobrostan jako zdolność organizmu do utrzymania homeostazy w warunkach nieustannej fluktuacji czynników endo-i egzogennych.

Zachwianie dobrostanu następuje wówczas, gdy natężenie bodźców działających na systemy fizjologiczne wykracza poza zdolność utrzymania równowagi w tych systemach. Trzeba tu wyraźnie odróżnić reakcje adaptacyjne o symptomach stresu od reakcji progowych dobrostanu.

>

Dobrostan może przybierać różne poziomy - od dobrego (good welfare) do złego (poor welfare), a kryteria tej oceny mogą być wielowątkowe.

Rozważając powyższe definicje nasuwa się refleksja, że dobrostan w zasadzie nie ma synonimu. Pojemność znaczeniowa tego określenia skłania do postrzegania sytuacji osobnika w kontekście holistycznym i może to być kierunek rozwoju wielu dyscyplin naukowych w wieku XXI.

Warunki niezbędne do zabezpieczenia dobrostanu zwierząt gospodarskich, opracowane przez Komisję Brambella (1965) obrazuje poniższe zestawienie:

Wymogi dobrostanu	Warunki niezbędne do spełnienia wymogów dobrostanu
♦ Wolne od głodu i pragnienia	przez zapewnienie świeżej wody i paszy pokrywającej potrzeby w zakresie wzrostu, zdrowotności i żywotności
♦ Wolne od dyskomfortu	przez zabezpieczenie wygodnej powierzchni wypoczynku, możliwości schronienia oraz optymalnych warunków środowiska
• Wolne od bólu, urazów i chorób	przez zapewnienie prewencji, profilaktyki, szybkiej diagnostyki skutecznego leczenia
1 ♦ Wolne od strachu	przez eliminację czynników stresogcnnych
♦ Zdolne do wyrażania | normalnego bchawioru	irzcz zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej i składu socjalnego w grupie

Przedstawione powyżej wymogi dobrostanu stanowią w swojej istocie zbiór najbardziej podstawowych zasad odnośnie postępowania ze zwierzętami. Zasady te w cywilizowanych społeczeństwach nie powinny podlegać dyskusji, a jeżeli już zachodzi taka potrzeba, powinien to być temat co najmniej wstydliwy. Konieczność ochrony zwierząt gospodarskich przed głodem, bólem i strachem - i to na poziomie ustawodawczym - ujawnia, jak odległe są współczesne metody chowu od metod uwzględniających poszanowanie każdej formy życia, i jak pilna jest w związku z tym potrzeba jakościowych przemian w organizacji środowiska hodowlanego. Współczesne metody chowu drobiu, bydła i trzody chlewnej będące oznaką intensyfikacji produkcji zwierzęcej, charakteryzują się takimi cechami jak: duże zagęszczenie zwierząt, bezściołowość, bateryjne utrzymanie, wyeliminowanie pastwisk wybiegów, stosowanie uwięzi, ograniczenie ruchu, częste przepędy zwierząt między budynkami, wysoki stopień mechanizacji, a nawet komputeryzacji. Ponadto w tych technologiach wykonuje się liczne zabiegi na zwierzętach, jak: kolczykowanie, tatuowanie, kastracje, obcinanie ogonków, kiełków, przycinanie dziobów, pozbawianie rogów itp. Większość tych cech technologii chowu wielkostadnego, jak również wykonywane zabiegi, nie zawsze należą do przyjaznych dla zwierząt, często są przyczyną stresów, zaburzeń w sferze emocjonalnej i somatycznej, powodują obniżenie wyników produkcyjnych, rozrodczych i zdrowotnych.

Metody produkcji z zachowaniem reguł dobrostanu tym się różnią od stosowanych w systemach intensywnych, iż silnie eksponują „samopoczucie” zwierząt w ich środowisku, będące wyrazem tolerancji stosowanych rozwiązań technologicznych. Celem wielorakich działań badawczych i praktycznych podejmowanych w ramach „dobrostanu” jest wypracowanie alternatywnych systemów chowu, w których maksymalizacja zysku z tytułu produkcji jest wynikiem spełnienia potrzeb biologicznych zwierząt, a nie bezwzględnej ich eksploatacji.

5.1. Etyczne aspekty dobrostanu

Od wieków toczy się filozoficzna dyskusja, czy zwierzę jest podmiotem czy tylko przedmiotem moralności. Niektórzy etycy, opierając się na właściwej sobie koncepcji człowieka, odrzucają poglądy skrajne, opowiadające się za zoologiczną koncepcją człowieka i antropologiczną wizją zwierzęcia i twierdzą, że tylko człowiek jest rzeczywistym podmiotem moralności.