pdl0

przyplątał (s. 89). Nieco inaczej przedstawia się ten problem w omawianych regionach wschodnich, zwłaszcza w świetle analizy występujących na tym terenie wątków wierzeń demonicznych związanych ze zjawiskiem wiru powietrznego. Ponad 60% informatorów wyraziło pogląd, iż wiry powietrzne stanową domenę działania określonych złych duchów (czartów, diabłów, nieposłusznych aniołów) oraz dusz ludzkich (głównie wisielców, nie ochrzczonych dzieci, pokutujących grzeszników i potępieńców, a także topielców, ladacznic i zmarłych śmiercią gwałtowną).

W swoich wypowiedziach informatorzy dość różnorodnie przedstawiali wątki wierzeń demonicznych będących uosobieniem zjawiska wiru powietrznego. Oto kilka takich wypowiedzi:

„Opowiadano, że z takim wiatrem, co się kręci, lata dusza jakiejś ladacznicy. To tańczy dusza panny, która umarła w tańcu. Za dużo w życiu tańczyła, używała i teraz po śmierci jej dusza tańczy z diabłem" (AKE UMCS, 1129).

„Opowiadano, że z wiatrem latają złe duchy. Jednej kobiecie mąż się powiesił. Ludzie widzieli, jak przylatywał do niej taki wietrzny wąż z ogniem. Był to jej były mąż, przylatywał do niej. Ona sama to stwierdzała podobno" (AKE UMCS, 1143).

„Z wiatrem tym lata diabeł. Gdy w taki kręcący się wiatr wrzucić nóż, to wtedy na nożu ukaże się krew" (AKE UMCS, 1457).

„Opowiadano, że jak się ktoś powiesił, to taki wiatr wieje. Za karę, za tę zbrodnię, co się powiesił, ten wiatr ma go wyhuśtać. Musi mocno dyndać" (AKE UMCS, 1047).

„Opowiadano, że jak taki wiatr wieje, to znaczy, że gdzieś wieziono nieboszczyka, który za życia był złym człowiekiem. Jedeti nawet opowiadał, że jak raz wieźli nieboszczyka, to taki wiatr się zerwał, że konie nie chciały iść. Mówiono, że w takim wietrze coś siedzi, coś jest. Ale nikt nie wie, co tam jest" (AKE UMCS, 1049).

„W wietrze takim latają ogniki. Bratu matki, w czasie takiego wiru, stargały cały kożuch i męczyły go przez całą drogę. Ogniki takie to były dusze topielców i wisielców" (AKE UMCS, 1055).

Według opinii znacznej części informatorów (blisko 48%) dane istoty demoniczne „...były niewidzialne i nie przybierały żadnej postaci". Cecha bezpostaciowości przypisywana była zwłaszcza wyobrażeniom istot wywodzących się z określonych dusz ludzkich. Pozostali natomiast informatorzy przypisywali demonom wiru powietrznego głównie postacie ludzkie, np. ciemnego mężczyzny w czarnym lub białym ubraniu, elegancko (po miejsku) ubranego pana w kapeluszu bądź też — w przypadku dusz ludzkich — człowieka wyglądającego identycznie jak za życia. Oddajmy jednakże głos w danej kwestii samym informatorom:

„Diabła albo złe latające z takim wiatrem ludzie wyobrażają sobie jako

53