PICT0003

Przejrzystość

Świeżo oddany mocz zdrowego człowieka jest przejrzysty. Dłużej przechowywany mętnieje, ze względu na rozkład i precypitację zawartych w nim siib-stancji, a także z powodu namnażania się bakterii. Przyczyną zmętnienia moczu może być zwiększona zawartość elementów komórkowych, śluzu, związków mineralnych, szczególnie moczanów i fosforanów.

Zapach

Mocz prawidłowy ma charakterystyczny zapach amoniaku, który pochodzi głównie z rozkładu mocznika przez drobnoustroje ureazododatnie. Może on ulec znacznym zmianom pod wpływem niektórych składników pokarmowych, używek, przypraw oraz leków. Woń siarkowodoru występuje w przypadku ropomoczu lub cystynurii. Intensywnie drażniąca woń towarzyszy fenyloketonurii i niektórym innym schorzeniom metabolicznym. Występowanie aromatu owoców może być spowodowane kwasicą ketonową, zapachu gnilnego zaś - zakażeniem dróg moczowych.

Gęstość właściwa moczu (ciężar właściwy)

Gęstość właściwa prawidłowego moczu waha się w granicach 1,016-1,022 g/ml i zależy od stężenia oraz masy składników w nim rozpuszczonych, a także od zdolności nerek do zagęszczania i rozcieńczania moczu. W warunkach fizjologicznych gęstość właściwa zależy głównie od zawartości w nim chlorku sodu (NaCl) i mocznika, w znacznie mniejszym zaś stopniu od zawartości innych elektrolitów (K, Ca, Mg), kreatyniny lub kwasu moczowego.

Badania gęstości właściwej moczu dokonuje się za pomocą urometru lub testów paskowych. Przed pomiarem należy sprawdzić temperaturę skalowania urometru i dostosować do niej temperaturę moczu. Jeżeli jest ona inna, należy na każde 3°C powyżej odjąć od wyniku pomiaru 0,001, natomiast na każde 3°C poniżej dodać 0,001. W razie obecności białka lub glukozy trzeba skorygować gęstość właściwą moczu o wartość wynikającą ze stężenia tych składników. Każdy 1 mg/dl glukozy w moczu zwiększa jego ciężar właściwy o 0,004, natomiast każdy 1 mg/dl białka w moczu zwiększa jego ciężar właściwy o 0,003.

Upośledzone zagęszczanie moczu może być spowodowane: niedoborem hormonu antydiuretycznego (ośrodkowa mocżówka prosta), wrodzoną lub nabytą niewrażiiwością nerek na działanie tego hormonu (nerkopochodna mocżówka prosta), uszkodzeniem cewek nerkowych przez leki, zmniejszeniem liczby czynnych nefronów, hiperkalcemią, hipokaliemią oraz długotrwałą psychogenną polidypsją. Gęstość właściwą moczu poniżej 1,004 g/ml stwierdza się najczęściej tylko u chorych z całkowitym niedoborem hormonu antydiuretycznego. Jeśli pomimo różnic w nawodnieniu gęstość właściwa moczu jest taka sama i wynosi 1,010-1,0 \2 g/ml, wskazuje to na upośledzenie zdolności nerek do zagęszczania i rozcieńczania moczu. Zjawisko to określane jest jako łzostenuria (jest to gęstość względna odbf&ł-czonego osocza). Gęstość właściwa moczu powyżej 1,035 g/ml zawsze dowodzi obecności w moczu niefizjologicznych składników, np. glukozy, białka, środka cieniującego używanego w radiologii, mannitolu itd.

Odczyn

Mocz prawidłowy jest lekko kwaśny (pH pomiędzy 5,0 a 6,0). Dieta boga-tobiałkowa powoduje jego zakwaszenie, natomiast dieta jarska ałkalizację. W kwasicy, odwodnieniu organizmu, stanach gorączkowych oraz po spożyciu niektórych leków pH moczu obniża się. Alkaliczne pH częściej występuje u dzieci. Może także świadczyć o zasadowicy, przewlekłej niewydolności nerek, kwasicy kanalikowej (nerka wydziela wodorowęglany), stanach zapalnych miedniczek nerkowych lub pęcherza moczowego.

WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE MOCZU

Mocznik

Mocznik jest głównym azotowym produktem metabolicznym rozpadu białek w ludzkim organizmie i zawiera około V* azotu powstałego w tym procesie. Jego eliminacja z organizmu zachodzi w 90% przez nerki. Pozostałe 10% wydalane jest z potem lub trafia do przewodu pokarmowego. W warunkach fizjologicznych mocznik jest wydalany z moczem w ilości 25-35 g/24 h. Proces ten zwiększa się na skutek odwodnienia, obniżenia perfuzji nerkowej, w stanach wzmożonego katabolizmu białkowego (dieta wysokobiałkowa, utrata masy mięśniowej, reab-sorpcja białek po krwawieniu z przewodu pokarmowego, kortykosteroidoterapia, gorączka, nadczynność tarczycy).

Kreatynina

Kreatynina to bezwodnik kreatyny powstającej w mięśniach. Jego stężenie w moczu jest w niewielkim tylko stopniu zależne od zawartości białka w pokarmie, natomiast zależy od masy ciała, wieku i płci chorego. Dobowe wydalanie kreatyniny z moczem «u mężczyzn wynosi 0,8-2,0 g/24 h lub 14-26 mg/kg/24 h. Jest ono nieco mniejsze u kobiet.