Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 07 20095745 bmp

I> M<Quail. Ttoria hmtmikowi/>*t) maunvego. WjnRjwa 200? ISBN M7H-K5-01-MIS3-M, l>l>y WN PWN 2007

3.8. Alternatywny paradygmat krytyczny 33

w przekazach medialnych, które miałyby wywoływać przewidywalne i mierzalne skut-ki. Zamiast tego musimy postrzegać znaczenia jako konstrukty. a komunikaty jako produkt dekodowania uwarunkowanego sytuacją społeczną i interesami odbiorców.

Po drugie, ponownie poddano refleksji ekonomiczny i polityczny charakter organizacji i struktur mediów masowych w skali krajowej i międzynarodowej. Nie bierzemy już za dobrą monetę pierwszego wrażenia, które wywołują te instytucje - zamiast tego oceniamy ich strategie operacyjne, które bynajmniej nie są neutralne czy wolne od ideologizacji. W miarę rozwoju paradygmatu krytycznego przeszedł on drogę od zainteresowania wyłącznie podporządkowaniem klasy robotniczej do szerszego oglądu różnych rodzajów dominacji, zwłaszcza w odniesieniu do młodzieży, subkultur, płci i ctniczności.

Po trzecie, zmianom tym towarzyszył zwrot ku bardziej „jakościowemu" badaniu - zarówno kultury, dyskursu, jak i etnografii użytkowania mediów masowych. Często określa się to jako „zwrot lingwistyczny”, który związany był - jak zwróciłem uwagę wcześniej - z zainteresowaniem ujawnianiem ukrytych treści ideologicznych. Doprowadziło to do stworzenia alternatywnych dróg do wiedzy i umożliwiło powrót do zaniedbanych teorii socjologicznych: intcrakcjonizmu symbolicznego i socjologii fenomenologicznej (zob. Jenscn, Jankowski 1991). Proces ten mieścił się w ogólnym nurcie rozwoju badań nad kulturą, które stawiają komunikowanie masowe w zupełnie innym świetle. Według Petera Dahlgrena (1995) tradycja badań nad kulturą ..przeciwstawia się scjentystycznemu łudzeniu samego siebie” przez paradygmat dominujący. Można jednak w ich przypadku mówić o nieuniknionym napięciu między analizą tek-stualną a instytucjonalną.

Relacje komunikacyjne między Pierwszym a Trzecim Światem, zwłaszcza wobec zmian technologicznych, również sprzy jały nowym sposobom myślenia o komunikowaniu masowym. Na przykład nie postrzega się już tych relacji jako oświeconego przekazu postępu i demokracji do krajów „zacofanych”. Co najmniej równie trafna wydaje się w tym kontekście wizja dominacji gospodarczej i kulturalnej. Wreszcie, nawet jeśli teoria niekoniecznie zmierza w kierunku krytycznym, „nowe media” wymusiły ponowną ocenę dawnego sposobu myślenia o skutkach oddziaływania mediów, choćby tylko ze względu na to, że nie można już dłużej trzymać się modelu jednokierunkowego komunikowania masowego. Główne cechy tej orientacji podsumowuje ramka 3.7.

3.7. PARADYGMAT ALTERNATYWNY

•    Krytyczna wizja społeczeństwa, odrzucenie neutralności światopoglądowej.

•    Odrzucenie transmisyjnego modelu komunikowania.

•    Antydeterministyczna wizja technologii i komunikatów.

•    Przyjęcie interpretatywnej i konstruktywistycznej perspektywy.

•    Metodologia jakościowa.

•    Przewaga teorii kulturowych lub polityczno-ekonomicznych.

•    Silne zainteresowanie nierównością i źródłami opozycji w społeczeństwie.