PwTiR014

26

Rozdział 1

z równoczesnym uczestnictwem państw członkowskich UE. Przykładem jest Układ Europejski o stowarzyszeniu, zawarty przez Polskę w 1991 r.

1.7. Ogłaszanie aktów normatywnych

Warunkiem przestrzegania aktów normatywnych jest oczywiście ich znajomość przez adresatów, czemu służy ogłaszanie (publikowanie) aktów normatywnych. Do tego celu wykorzystuje się przede wszystkim specjalne urzędowe publikacje zwane dziennikami (organami) promulgacyjnymi. Należą do nich: Dziennik Ustaw, Monitor Polski, dzienniki urzędowe ministrów i urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe. Wraz z opublikowaniem we właściwym dzienniku urzędowym aktu normatywnego zakłada się jego znajomość przez adresatów. Jest to tzw. fikcja prawna znajomości prawa. Należy dodać, że akty prawa miejscowego są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, jak też w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.

Akty normatywne UE i niektóre akty prawne niemające normatywnego charakteru wydawane przez organy wspólnotowe są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, który do 1 lutego 2003 r. nosił nazwę Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich. Dziennik ten jest wydawany w 3 seriach, przy czym najważniejsza seria L (legislacja) zawiera rozporządzenia, dyrektywy. decyzje, zalecenia i opinie. Ponadto w serii C (komunikaty) tego dziennika są ogłaszane m.in. streszczenia wyroków ETS, a w serii S (suplement) m.in. umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty Europejskie i tzw. umowy użyteczności publicznej. Wskazany dziennik jest wydawany także w języku polskim. Publikowane w nim informacje o treści wspólnotowych aktów prawnych są dostępne nieodpłatnie na oficjalnych stronach portalu UE pod adresem internetowym: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/pl/index.htm

Wejście aktu normatywnego w życie wymaga uprzedniego dania adresatom pewnego czasu na zapoznanie się z nowymi regulacjami prawnymi, a nieraz są też konieczne przygotowawcze działania organizacyjne organów władzy publicznej. Toteż wejście danego aktu normatywnego w życie następuje z reguły później niż jego ogłoszenie. Okres oddzielający datę ogłoszenia ustawy od dnia jej wejścia w życie nosi nazwę „racatio legis”. Zasadą jest, że okres ten wynosi 14 dni, ale nieraz jest to okres kilkumiesięczny lub nawet dłuższy. Tylko wyjątkowo dzień ogłoszenia aktu normatywnego może być dniem jego wejścia w życie. Zagadnienia te reguluje ustawa z 2(X)() r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, która uporządkowała zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych, ogłaszania w nich aktów prawnych oraz zasady wchodzenia w życie aktów normatywnych. W tej ostatniej kwestii wymieniona ustawa wyjątkowo dopuściła możliwość nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Można powiedzieć, że w tym ustaleniu tkwi pewna sprzeczność.

1.8. Wykładnia prawa

Wykładnia prawa, czyli jego interpretacja, to zespół czynności zmierzających do ustalenia zakresu i treści norm prawnych. Potrzeba takiej interpretacji wynika zwłaszcza z wieloznaczności słów i wadliwości sformułowań przepisów prawnych, jak również z ogólnego charakteru norm prawnych, który może wywoływać wątpliwości co do zastosowania danej normy prawnej do konkretnego stanu faktycznego.

W zależności od tego, kto dokonuje wykładni, wyróżnia się wykładnię:

•    autentyczną (dokonywaną przez organ, który wydał dany akt normatywny),

•    legalną (dokonywaną przez specjalnie upoważniony organ państwowy),

•    praktyczną, czyli operacyjną (dokonywaną przez organy państwowe w toku stosowania prawa),

•    doktrynalną, czyli naukową (wyrażaną w publikacjach naukowych),

•    prywatną (dokonywaną przez adresatów norm prawnych).

Z uwagi zaś na metodę interpretacji, wyróżnia się wykładnię:

•    gramatyczną (czyli słowną, literalną, językową),

•    logiczną (odwołującą się do zasad logiki i wnioskowania m.in. przez analogię, czy przez przeciwieństwo),

•    celowościową (opierającą się na celu wydania danej normy prawnej),

•    historyczną (uwzględniającą okoliczności powstania normy prawnej),

•    systemową (odwołującą się do miejsca danej normy prawnej w systemie prawa oraz do jej stosunku do innych norm prawnych).

Wynikiem dokonanej wykładni prawa może być stwierdzenie istnienia luki w prawie. Taki stan występuje wówczas, gdy dany fakt nie jest prawnie obojętny, a zarazem nie dotyczy go żadna obowiązująca norma prawna. Takie sytuacje zdarzają się czasem w prawic cywilnym. Natomiast nie można mówić o lukach w prawie karnym. Luki w prawie są wypełniane przez wydanie aktu normatywnego lub w drodze analogii. Występują dwa jej rodzaje:

•    analogia ustawy — gdy istnieje norma prawna regulująca stan faktyczny o zbliżonym charakterze, to może ona posłużyć organowi stosującemu prawo do wypełnienia luki w prawie dotyczącej podobnej sytuacji faktycznej;

•    analogia prawa — gdy nie ma żadnych norm prawnych regulujących podobne stany faktyczne, to niekiedy uważa się, że organ stosujący prawo może wydedukować regułę postępowania na podstawie ogólnych zasad danego systemu prawa, co jednak wymaga znacznej ostrożności, gdyż prowadzi do przejmowania kompetencji organów władzy ustawodawczej.