1588093920

Zagadnienia wprowadzające II

Większość państw członkowskich UE to państwa unitarne. Przy czym w Finlandii, Francji, Grecji i Holandii unitarność ta jest silnie scentralizowana, natomiast w Hiszpanii, Portugalii i Wielkiej Brytanii zdecentralizowana. W Austrii, Belgii i Niemczech struktura terytorialna ma charakter federacyjny²⁵. Konstatacje powyższe rzutują również na treść samego pojęcia „rząd”, tworzą różnice w definiowaniu Rady Ministrów, czy gabinetu ministrów. I nie chodzi tu

0    kwestie nazewnictwa, lecz m.in. o procedury ich powołania, skład liczebny, zakres odpowiedzialności itp. Najczęściej w systemach ustrojowych państw UE wyodrębnia się pięć różnych sposobów rozumienia tego, czym jest rząd

1    jakie są jego relacje z innymi formami instytucjonalnymi należącymi do sfery rządowej:

rząd jako gabinet ministrów, kierowany przez szefa gabinetu,

rząd jako gabinet ministrów, na cele którego stoi prezydent (głowa

państwa),

rząd jako gabinet ministrów na cele z szefem gabinetu, ale niemający części kompetencji naczelnego organu wykonawczego w państwie, które są zastrzeżone dla gabinetu ministrów z głowa państwa na czele, pojęcie „rząd” nie występuje w tekście konstytucji danego państwa, a podmiotem władzy wykonawczej jest inaczej nazwany organ, rząd traktowany jest bardzo szeroko, np. w Wielkiej Brytanii²⁶.

Najczęściej występującym modelem rządów jest gabinet ministrów (różnie nazywany w poszczególnych krajach) na czele z kanclerzem, premierem, przewodniczącym lub prezesem Rady Ministrów, który nie pełni zarazem funkcji głowy państwa. Modele takie występują m.in. w Austrii (kanclerz), Belgii (premier), Czechach (przewodniczący rządu), Finlandii (Rada Państwa), Grecji (Rada Ministrów), w Hiszpanii (przewodniczący), Luksemburgu (Rada Ministrów), na Łotwie (Gabinet Ministrów)²⁷.

W Danii rząd to Rada Państwa złożona z króla i ministrów, a zarazem i Rada Ministrów, w skład której wchodzą wszyscy ministrowie, a przewodniczy jej premier. Rada Ministrów pełni w zasadzie tylko funkcje wykonawcze, natomiast Rada Państwa posiada inicjatywę legislacyjną. Podobnie jest we Francji, gdzie Rada Gabinetowa przygotowuje sprawy na posiedzenie Rady Ministrów. Z racji prezydenckiego systemu rządów w tym kraju ma to duże znaczenie dla wypracowania określonych porozumień, celów i zadań rządu (tzw. kohabitacja) w sytuacji, kiedy zaistnieją wyraźne różnice polityczne między prezydentem i Radą Gabinetową. Różnice takie mogą wyniknąć m.in. stąd, że prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, a rząd według zwycięskiego rezultatu partii politycznych w wyborach parlamentarnych. Sam termin „Rada Ministrów” odnosi się tylko do posiedzeń rządu, któremu przewodniczy prezydent. W Holandii rząd to król i ministrowie, a równocześnie istnieje Rada Ministrów

²⁵    Patrz: B. Banaszak, 2004: op. cit.; Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, 1997: (red.) P. Sarnecki, Warszawa; T. Kaczmarek, 2005: Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Poznań.

²⁶    Por. G Rydlewski, 2006: op. cit., s. 55; Wąsowicz M., 1998: Historia ustroju państw Zachodu. Zarys wykładu, Warszawa.

²⁷    Por. G Rydlewski, 2006: op. cit., s. 56-57.