PZP 1918 1994 s17

W kwestiach terytorialnych opowiadano się za nienaruszalnością pi /niwojennej granicy wschodniej oraz coraz wyraźniej postulowano

kosztem Niemiec - nabytki terytorialne na północy i zachodzie (Warmia i Mazury, Gdańsk, Śląsk Opolski).

Konsekwencje umiejscowienia rządu polskiego na emigracji w państwach sojuszniczych były rozmaite. Do pozytywnych należało bez wątpienia stworzenie warunków dla przetrwania konstytucyjnych władz RP i utrzymania formalno-prawnej podmiotowości Polski w życiu międzynarodowym. Negatywem stała się zaś groźba faktycznego schodzenia władz polskich do roli petenta mocarstwa udzielającego im gościny. W miarę rozwoju wydarzeń coraz wyraźniej ujawniał się brak możliwości czynnego wpływania na rozstrzygnięcia poi i tyczne, rzutujące na powojenny lad pokojowy, jak również faktyczne sprowadzenie Polski, w końcowej fazie wojny, do roli przedmiotu rozgrywki mocarstw. W tym aspekcie wojna pomniejszyła dorobek dwóch dekad pokojowego funkcjonowania Ił Rzeczypospolitej.

Nic bez znaczenia była tu postawa aliantów Polski. V początków wojny, w krytycznych dla Francji i Anglii chwilach, obecność i wysiłek żołnierza polskiego walczącego w obronie obu krajów implikowała bardziej partnerskie traktowanie rządu polskiego. Wypada zauważyć, iż Polskie Siły Zbrojne, a także, do pewnego stopnia, konspiracyjne Wojsko Polskie działające na zapleczu wroga, były w istocie jedynym liczącym się atutem polskiej polityki zagranicznej tego okresu. Sytua cja zmieniła się jednak diametralnie po przystąpieniu do wojny / Niemcami ZSRR oraz USA. W nowej sytuacji politycznej i militarnej polskie oddziały przestały mieć dla Londynu tak żywotne znaczenie. Zbiegiem czasu wzrosło natomiast znaczenie Armii Czerwonej, która do czasu ustanowienia drugiego frontu na Zachodzie dźwigała główny ciężar walki z Niemcami. W tych warunkach zobowiązania wobec rządu polskiego, stanowczo obstającego przy swych postulatach terytorialnych, stały się dla Izmdynu kłopotliwym obciążeniem i istotną przeszkodą w kształtowaniu możliwie jak najmniej konfliktowych stosunków z Sowietami.

Obszarem, na którym rząd na uchodźstwie usiłował prowadzić samodzielną politykę zagraniczną, były zabiegi o zbliżenie z emigracyjnymi władzami Czechosłowacji. Ich wyrazem stały się rokowania i przyjęte w ich rezultacie porozumienia zapowiadające bliską współpracę, która po zakończeniu wojny miała przyjąć postać kon-fali iiiijj '>|>vdwu4)ii/usl\v. otwartej wszakże równic/ dla innych krajów n ii uwocuropcjskich. Plany te załamały się w 1943 roku pod wyraźną |m i i polityki ZSRR dążącej do hamowania niezależnych inicjatyw* ••• .0iwar/c postrzeganym jako przyszła własna strefa wpływów. / <iMiu|ą< stanowisko przeciwne federacji środkowoeuropejskiej, Mostu i i.iwinla się w pozycji protektora i obrońcy interesów narodowych i ni i v tego regionu, argumentując, że ich suwerenności zagrażały iy« komo plany fedcnicyjne.

Innym ważnym kierunkiem działań polskiej dyplomacji podczas n|ny były zabiegi o zwrócenie uwagi światowej opinii publicznej •i i ybrodnie niemieckie popełniane na ziemiach okupowanych, w tym

•    • plimową i masową zagładę ludności żydowskiej. Symboliczny

•    i mi.u dla tych wysiłków ma postać przedwojennego polskiego •bplnmaty .lana Karskiego, który jako kurier Polskiego Państwa Pi ul/u innego kilkakrotnie informował r/ądy alianckie (w tym nso-

¹..... prezydenta Franklina D. Rooscvella) o lej największej w dzic-

i u ii świata masowej zbrodni.

Możliwości prowadzenia efektywnej polityki zagranicznej w naj-i ,i ./vm stopniu ograniczał fakt nie uregulowanych stosunków ¹ tin.kwą, okupującą ponad połowę terytorium przedwojennej Pol-11 Po 17 września 1939 roku oba kraje znalazły się w stanic uli wypowiedzianej wojny, co wraz z trzymaniem się przez Rząd Ml' ducha i litery prawa międzynarodowego w odniesieniu do ziem ilunnych Polsce na Wschodzie utrudniało - nawet pomimo przej-i.iwej poprawy w latach 1941-1943 - stosunki polsko-sowieckie

•    * itłym tym okresie.

• hoć Polska i ZSRR formalnie nic pozostawały w stanie wojny, to i li ii k władze KP na uchodźstwie, jak również większość społcczeń

•    i w okupowanym kraju uważały Związek Sowiecki za agresora i .4 up.mta. Od września 1939 r. do lipca 1941 roku nic było żadnych

ii<| ilnych kontaktów polsko-sowieckich. Należy również, zwrócić

•    i n i fakt, iż Polska nie podjęła poważnych .kroków prowadzących i • i m •.j i z 17 września do usunięcia Moskwy z I .igi Narodów. ZSRR

ni z niej usunięty dopiero w kilka miesięcy później po agresji

........ Finlandii, a) nie miało zresztą większego znaczenia wobec

i • i /ywistej agonii tej organizacji.

niemieckim ataku na ZSRR nastąpiła wyraźna zmiana i' ••.mikach polsko-sowieckich. W wyniku brytyjskich nacisków

37