Re exposure of DSC03286

Italia miała znacznie lepsze niż Grecja warunki rozwoju rolnictwa. Dm, część krąju zajmowały żyzne niziny z glebą częściowo pochodzenia wulkaniczt* ga Nąjbogatszą krainą była Kampania tworząca w okresie klasycznym jtity wielki sad, pełen kwiatów, drzew owocowych czy krzewów winorośli. Autonj rzymscy Warro (I w. p.n.e.) i Pliniusz Starszy (I w. n.e.) nazywąją Kam pan, „bogactwem róż* (copia rosae). Nic dziwnego, że ta kraina była od nąjdawnlę szych czasów obiektem pożądań różnych ludów: Greków i Etrusków, Samnitti i Rzymian. Łagodny klimat Italii sprzyjał uprawie rozmaitych kultur rolnyd Wcześnie rozwinęła się tutaj gospodarka zbożowa. Uprawiano głównie specjalij gatunek zboża italskiego zwanego far (pszenica płaskurka), które było ucłtgft nie wytrzymałe na różne warunki glebowe i atmosferyczne oraz bardzo wydajne, Późnej rozpowszechniła się uprawa pszenicy, bobu i innych roślin strączkowych Grecy wprowadzili na szeroką skalę sadownictwo: winorośl i oliwkę, rozwiną się również dobrze hodowla drzew owocowych.

W przeciwieństwie do warunków naturalnych, korzystnych dla roloktwi i hodowli, Italia nie posiadała większych bogactw naturalnych ustępując v» uj dziedzinie Gregi. Jedynie w Etrurii i na wyspie Elbie znąjdowały się złoża ni głównie ruda żelaza. Italia była zmuszona do importu metali. Bogate tkta marmuru i glinki sprzyjały rozwojowi budownictwa, rzeźby i ceramiki.

Przyroda dała dogodne warunki naturalne Italii, ale wymagały one usilne pracy człowieka. Rozwój italskiego rolnictwa był zależny od stosowania szuranego nawadniania i osuszania bagien. Zaniedbanie tych prac powodowało cofnij de się gospodarki niektórych krain, co można zaobserwować w okresie panowania Rzymu na przykładne południa Italii (Apulia, Kalabria, Lukania i Bruejossi Obszary te przeżywały największy rozkwit pod rządami Greków.

Cwiiat rzymska leżała w centrum Italii, co ułatwiło Rzymianom podpora^ kowanie sobie całego półwyspu, a następnie Niziny Nadpadańskiej. Italia z kole znajdowała się w centrum Morza Śródziemnego, co umożliwiło Rzymowi opanowanie całego basenu tego morza i stworzenie potężnego Imperium. Warunki geograficzne tłumaczą w znacznym stopniu, dlaczego Rzymianie pozostali prai cały czas swojej historii przede wszystkim ludem rolniczym, nie wykazując nigdy takich zainteresowań dla handlu i rzemiosła jak najbogatsze poleis greckie Zawód rolnika był zawsze bardzo wysoko ceniony przez Rzymian i ideałem rzymskim stał się agrieola bonut - dobry rolnik.

Dość łatwa komunikacja między poszczególnymi krainami w Italii, zwisa-cza w pasie nizin na zachodnim wybrzeżu, sprzyjała utworzeniu większych organizmów politycznych, wyjściu poza formy miasta-państwa. Warunki te z drugiej strony ułatwiły migrację różnych ludów. Toteż Italia w okresie historyczny* tworzyła konglomerat rozmaitych ludów, których losy trudno jest odtworzyć Zamieszkiwały ją pierwotnie ludy nieindoeuropejskie, których pozostałością byt prawdopodobnie Ligurowie. łndoeuropejczycy pojawili się w Italii w U tysiącleciu P-n.e. (raczej w drugiej jego połowie); byli to tzw. Halikowie. Pierwszą ich fik tyły ludy grupy latyńsko-Calijskiej, drugą - ludy umbryjsko-sabelskie. Praw jednocześnie z Halikami przybyli do Italii Ilirowie, których pozostałość stanowi! zapewne lud południowo-wschodniej części półwyspu, zwanej Apulią i Kalibru

Sarkofag etruski z Caere (Rzym, Muzeum Villa Giulia)

Ważną rolę w dziejach Italii odegrali Wenetowie, którzy osiedlili się w północno-■wschodniej Italii, na północ od ąjścia Padu. Uważano ich dawniej za część Ilirów, którą to teorię obaliły całkowicie nowsze badania lingwistyczne wykazując bliskie pokrewieństwo Wenetów i Latynów. Nowi przybysze miesząjąc się z dawniejszymi grupami ludności wytworzyli kulturę typu Villanoua (zwaną tak od nazwy miejscowości koło Bolonii), którą charakteryzowało używanie żelaza i palenie zwłok.

Plemiona italskie znąjdowały się jeszcze na dość pierwotnym etapie rozwąju ekonomiczno-społecznego, kiedy w ich życie zaczęły ingerować dwa ludy o znacznie wyższej cywilizacji. Byli to Etruskowie i Grecy.

Etruskowie odegrali szczególnie wielką rolę w dziejach Italii poczynąjąc od VII w. p.n.e. Szczyt ich potęgi politycznej i rozwoju kultury przypada na VI w. p.n.e. W tym okresie opanowali oni całą Italię północną i środkową sięgając aż po Kampanię. Na terenie tej bogatej krainy zetknęli się z Grekami; rywalizacja dwóch wysoko cywilizowanych ludów zakończyła się klęską Etrusków w bitwie morskiej koło Kyme (Cumae) w 474 r. p.n.e. Od V w. p.n.e. następąje stopniowy schyłek politycznego znaczenia Etrusków.

Rola Etrusków i ich wpływ kulturowy na Italię, szczególnie na kształtujące się państwo rzymskie, nie podlegają wątpliwości. Do tęj pory nie wyjaśnionych pozostaje jednak wiele problemów historii Etrusków, zwłaszcza kwestia ich pochodzenia. Rozwiązanie tej zagadki, fascynującej już starożytnych, jest bardzo

413