P3200012 (2)

jantais vu, czyli brak rozpoznania znanych jednostce zdarzeń i sytuacji. Przytoczone osobliwości przypominania nie są bynajmniej jedynie ciekawostkami. Możemy je obserwować w sytuacjach szkolnych częściej niż się powszechnie sądzi. Nieświadomy plagiat bywa niekiedy niesłusznie oceniany przez nauczyciela jako „ściąganie”, deja vu traktowane jest jako skutek niezbyt dokładnego wyuczenia się, a jamais vu nasuwa podejrzenie, że uczeń wcale nie zapoznał się z danym materiałem. Trafne rozpoznanie tych zjawisk w sytuacji sprawdzania wiadomości szkolnych ułatwia obiektywną ocenę stopnia przygotowania ucznia do odpowiedzi.

Reprodukcja i przywołanie mogą zachodzić samoistnie bądź jako reakcja na postawione zadanie. W tym drugim przypadku aktualizacja przechowywanych treści wymaga przeszukania pamięci. Jeśli czas od momentu zapamiętania do próby przypomnienia sobie jest krótki, to żądane informacje są obecne w polu naszej świadomości i wtedy reprodukcja bądź przypomnienie następuje natychmiast. Gdy jednak usiłujemy zaktualizować dawniej zapamiętane informacje (np. sprzed tygodni, miesięcy lub lat), to ich wydobycie z pamięci wymaga odpowiedniego sposobu, klucza. Jeśli takiego klucza nie posiadamy, to jedynie szczęśliwy przypadek decyduje o przypomnieniu sobie żądanych treści. Skuteczność danego sposobu wydobywania informacji z pamięci zależy od różnorakich czynników, między innymi:

—poziomu rozwoju inteligencji i procesów poznawczych,

—    wiedzy o obszarze pamięciowym, w którym poszukujemy niepamiętanych informacji,

—    wiedzy o świecie i własnej pamięci,

—    cech materiału i zadania pamięciowego,

—    sposobów organizowania i zapamiętania materiału,

—    poziomu zapamiętania informacji przechowywanych w pamięci.

Łatwo zauważyć, że uczniowie bardziej sprawni intelektualnie płynniej odpowia-dają na pytania wymagające aktualizacji wyuczonego materiału. Wysoka sprawność intelektualna wydaje się istotnie wpływać na pozostałe wewnętrzne uwarunkowania skuteczności sposobów wyszukiwania informacji w pamięci, ułatwiając orientację w obszarze poszukiwań, organizację materiału do zapamiętania, a także organizację samego opanowywania treści i powtarzania. Wiedza ogólna oraz wiedza o własnej pamięci ułatwia konstruowanie własnych sposobów przeszukania pamięci i wydobywania z niej potrzebnych informacji, dostosowanych do warunków zadania, cech materiału i swych właściwości indywidualnych. Zdarza się jednak, że osoby o przeciętnym, a nawet niskim poziomie umysłowym posiadają „fenomenalną pamięć”, wyrażającą się szybkim przypominaniem sobie wszystkich wyuczonych treści, tak jakby nie istniało u nich zapominanie. Trudno niekiedy doszukać się u tych osób specjalnych sposobów wydobywania informacji z pamięci, odmiennych niż u pozostałych ludzi. Fakty te można traktować jako pogranicze patologii pamięci, lecz świadczą one równocześnie o lukach w naszej wiedzy o procesach pamięciowych.

H Istnieją dwa ogólne typy sposobów wydobywania informacji z pamięci: mnemo-techniki i strategie pamięciowe.

^^MRnotechniki to sposoby wykorzystujące mechaniczne kojarzenie treści w trak-S^*pamiętywania jak i aktualizacji przechowywanego materiału.