P3200137

gozdział4

Analiza skupień

4.1. Wprowadzenie

Grupowanie obiektów podobnych w celu ich poklasyfikowania jest niemal przyrodzoną zdolnością człowieka. Już nasi przodkowie z wielu powodów byli zmuszeni do stwierdzania, że wiele pojedynczych obiektów ma pewne cechy, które je wyróżniają wśród innych. Klasyfikacja w najszerszym sensie była podstawą rozwoju języka, który składając się ze słów pomaga rozpoznać różne typy zdarzeń, obiektów oraz osób i rozmawiać o nich¹. Klasyfikacja jest podstawową ludzką iktywnoscią umysłową, która ma istotne znaczenie w rozwoju większości dziedzin wiedzy. Karol Linneusz, szwedzki biolog, twórca nowoczesnej klasyfikacji roślin, w swej słynnej pracy Genera Plantarum z\71>7 roku pisał: „Cała realna wiedza. którą posiadamy zależy od metody, według której odróżniamy to co jest podobne od tego co podobne nie jest. Im większa jest liczba naturalnych różnic, które ta metoda może ogarnąć, tym jaśniejsze staje się pojęcie rzeczy. Im większa jest liczba obiektów objętych obserwacją, tym trudniejsze staje się tworzenie takiej metody i tym bardziej jest ona potrzebna”².

W biologii teoria i praktyka klasyfikowania organizmów jest powszechnie znana jako taksonomia³. Początkowo będąc bardziej sztuką niż metodą naukową, szybko się ona rozwinęła w kierunku wielowątkowego systemu opartego na wielu cechach klasyfikowanych obiektów. Klasyfikacja w biologii odegrała ważną rolę w porządkowaniu ogromnej różnorodności świata roślin i zwierząt. Na gruncie taksonomii biologicznej rozwijały się nowoczesne techniki grupowania. W innych gałęziach nauki, w tym w naukach społecznych i ekonomicznych, klasyfikacja spełniła również ważną rolę w rozwoju badań empirycznych i teorii⁴.

W najszerszym znaczeniu klasyfikację można widzieć jako wygodną metodę organizowania dużych zbiorów danych, tak aby uzyskiwanie informacji było efektywne. Opisując wzorce podobieństwa i zróżnicowania badanych obiektów' za

^: Rzeczowniki w języku stanowią etykietę, którą stosuje się do opisania klasy rzeczy mających wyróżniające je cechy.

^J fest to tłumaczenie z tekstu angielskiego podanego przez Everitta (1993).

* W biologii termin taksonomia jest też stosowany na oznaczenie zbioru przepisów reguluiąeveh sposób używania, ogłaszania i cytowania biologicznej nomenklatury i w tym sensie jest bliski po lęciom systematyki i klasyfikacji (zob. Mały słownik biologiczny. Wiedza Powszechna, Warszawa 1975; Sneath i Sokal, 1973).

^ł Na przykład w chemii efektem klasyfikacji jest tablica pierwiastków Mendelejewa, w astronomii klasyfikacja gwiazd na karły (ang. dwaif stars) i olbrzymy (ang. giant stars) itd.