S5001362

86

ko anioły. Jeśli w postępowaniu ze swoim dzieckiem popełniacie błędy, to jest to całkowicie normalne, zakładając jednak, że będziecie umieli się do tego przyznać i przeprosić za te „wpadki” dziecko.

Złość w przypadku dzieci jest często reakcją na przeciążenie: kiedy dziecko nie wie, jak ma się zachowywać, jeśli nie ma ani wytycznych, ani oparcia, jeśli nie widzi żadnych możliwości poradzenia sobie z trudną sytuacją, to reaguje wściekłością. W przypadku tych dzieci napady złości są niejako wołaniem o pomoc, bo nie wiedzą, jak dalej postępować. Podobnie jakwprzypadku kradzieży, kłamstwa, dręczenia zwierząt, wandalizmu - napady złości oraz problemy społeczne pojawiają się wtedy, kiedy dzieci znajdą się w stresującej dla nich sytuacji, kiedy mają problemy w rodzinie czy w szkole, czeka je przeprowadzka albo jakieś rozstanie.

Antyspołeczne zachowanie jest tutaj tylko symptomem, który zniknie wraz z usunięciem problemów. Ważne jest, by rozmawiać z dziećmi i wykazać zrozumienie dla ich sytuaq'i, komunikując im równocześnie jasno, że takie zachowanie nie może być tolerowane.

Pewna grupa dzieci i młodzieży zachowuje się antyspołecznie, ponieważ nie ma poza tym nic do roboty - robią to z nudów albo po to, aby wypełnić wewnętrzną pustkę. Często są to dzieci z niewielkimi perspektywami życiowymi. Ich codzienność i obraz siebie zdominowała groźba bezrobocia, brak uznania, niewiele możliwości na jakieś sensowne zaję cie, brak odpowiednich wzorców osobowych. Nie znają one żadnych wartości i nie widzą powodu, dla którego miałyby akceptować normy społeczne. Postrzegają siebie w negatywnym świede i znajdują oparcie tylko w grupie, której normy wymierzone są przeciwko społeczeństwu, tak jak zachodzi to w przypadku ugrupowań skrajnie radykalnych. Dla nich nie istnieje żadne proste rozwiązanie własnego problemu, który właściwie jest jednym z problemów całego naszego społeczeństwa.

Pośród dzieci i młodzieży uderzającej swoim antyspołecznym zachowaniem istnieje pewna niewielka liczba takich osobników, którzy uważani są za bardzo inteligentnych, ale wykazujących dziwną obojętność w kontakcie z innymi ludźmi, zwierzętami i przedmiotami. Wydają się nie mieć sumienia, zadając innym ból albo niszcząc rzeczy bez powodu. Takie dzieci wymagają profesjonalnego wsparcia, ponieważ ani szkoła, ani rodzina nie będą im już w stanie pomóc. Poniżej przedstawione zostały przykłady paru „klasycznych” sytuacji problemowych. Oczywiście każde dziecko jest inne i nie ma patentów, jak należy postępować z negatywnymi przejawami zachowania. Dobrze jest jednak przestrzegać pewnych fundamentalnych reguł, stosować sprawdzone techniki, tak aby zmniejszać zachowanie antyspołeczne, zmieniać je oraz wspierać zachowania pożądane.

Wybuchy złości

Co się dzieje? - przy kasie w supermarkecie

Od najwcześniejszego dzieciństwa napady złości w przypadku Jacka zdarzają się w supermarkecie. Skoro tylko jego mama dotrze do kasy, Jacek chce, żeby mu kupiła jakieś zabawki czy słodycze, i zaczyna strasznie krzyczeć, a nawet wrzeszczeć. Obecnie ma jut osiem lat i jego technika stała się duto bardziej wyrafinowana: Teraz krzyczy na mamę, że nigdy mu nic nie kupuje, a pieniądze wydaje tylko na własne potrzeby. Wokoło stoi dziesięć do dwudziestu innych klientów, którzy też chcą zapłacić. Matka jest bezbronna wobec takiego wybuchu i bardzo jej wstyd wobec innych. Naj-