SA400096

DZIAŁANIA BOJOWE U UJŚCIA WISŁY I BITWA NA ZALEWIE WIŚLANYM W 1463

— szlak floty polskiej _ marsz oddziałów polskich osłaniających Gdańsk

*    miejscowości obsadzone

*    przez wojsko polskie

oddziały polskie oblegające Gniew -4— szlak floty krzyżackiej

,. zamierzone uderzenie krzyżackie na Gniew

C77?} rejony k on centra ql wojsk krzyżackich

—    marsz wojsk krzyżackich na Żuławy

I!__wyprawa części sił krzyżackich

na Kieżmark

—    odwrót wojsk krzyżackich t chłopskie oddziały powstańcze X bitwy

_y zniszczenie oddziałów krzyżackich przez ^A wojska polskie i oddziały chłopskie

0    25    50 km

zabitych i 150 rannych. Poważną zdobycz stanowił tabor krzyżacki, w którym znajdowało się m.in. 15 niewielkich dział.

Oblężenie Gniewa w 1463 r.

Od tej chwili Polacy uchwycili inicjatywę w swe ręce. Nad dolną Wisłą załogami krzyżackimi obsadzone były w tym czasie Nowe i Gniew, natomiast Gdańsk, Tczew, Malbork i Elbląg znajdowały się w rękach polskich. Wojska Dunina skierowały się pod Gniew, leżący w ważnym punkcie skrzyżowania dróg: wodnej, wiodącej Wisłą, i lądowej, łączącej dzięki przeprawie przez rzekę Pomorze z Prusami. Stacjonująca tu flotylla krzyżacka zamykała drogę transportom polskim idącym w kierunku Gdańska i Malborka, a utrzymanie w rękach krzyżackich umocnionego miasta umożliwiało zakonowi przerzucanie sił z jednego brzegu rzeki na drugi.

W lipcu 1463 r. wojska polskie rozpoczęły oblężenie Gniewa, odcinając miasto od strony lądu linią umocnień ziemnych, a od rzeki blokując je za pomocą statków, które zmusiły flotyllę krzyżacką do schronienia się w przystani.

Ofensywa krzyżacka w 1463 r.

W tej sytuacji Krzyżacy ostatni raz spróbowali odzyskać inicjatywę i wyprzeć Polaków znad dolnej Wisły. W tym celu ściągnęli swe siły z zachodniej części Prus. Na ich czele Szumborski przeprawił się z początkiem września 1463 r. pod Nowem na lewy brzeg Wisły i pomaszerował na północ, omijając na razie Gniew, ażeby nad elbląską odnogą Wisły spotkać się z wojskami wielkiego mistrza, które miały przybyć z Królewca drogą wodną, przez Zalew Wiślany. Po połączeniu się siły krzyżackie miałyby możność uderzenia na Gdańsk lub Malbork, co zmusiłoby Dunina do przerwania oblężenia Gniewa i spieszenia z pomocą zagrożonemu miastu.

Bitwa na Zalewie Wiślanym 15 września 1463 r.

W tych warunkach dowództwo polskie postanowiło przede wszystkim nie dopuścić do połączenia się sił krzyżackich przez zatrzymanie idących drogą wodną wojsk wielkiego mistrza. W tym celu gdańskie jednostki pływające zablokowały wejście z Zalewu Wiślanego w koryto Wisły prowadzące przez jej odnogę, zwaną Wisłą Elbląską Statki wielkiego mistrza 9 września 1463 r. weszły w Wisłę Elbląską i zatrzymały się przed pozycjami floty gdańskiej, oczekując na krzyżackie oddziały lądowe. Gdy te jednak nie nadchodziły, flota krzyżacka cofnęła się 14 września na Zalew. Jednostki gdańskie poszły za nią, na wodach Zalewu połączyły się z flotyllą elbląską i w nocy z 14 na 15 września otoczyły statki krzyżackie, a rano rozpoczęły atak. W kilkugodzinnej bitwie flota krzyżacka poniosła druzgocącą klęskę. Polacy zdobyli wszystkie jej statki i wzięli 600 jeńców. Część zbyt późno przybyłych oddziałów Szumbor-skiego została rozbita przez czuwające na Żuławach oddziały polskie, reszta nie widząc możliwości kontynuowania zaplanowanej operacji powróciła do Starogardu i ukryła się w zamkach, pozostających jeszcze w rękach krzyżackich, natomiast załoga Gniewa poddała się.

74