Scan 140410 0081

przyczyn ich udziału w strajku¹. Praktykanci są tym samym poddawani podwójnej presji ze strony menedżerów i kadry nauczycielskiej pełniącej funkcję strażników, podczas gdy stojące w cieniu władze monitorują realizację programów zatrudnienia nastawionych na wyzysk uczniów i uczennic.

Ci udzielający się podczas sporu w Foxconnie w Chengdu, gdzie doszło do rękoczynów, zostali zwolnieni za naruszenie regulaminu fabryki. Nieliczni sami wypowiedzieli umowę. W wywiadach z grudnia 2011 r. uczniowie i nauczyciele ze szkoły opowiadali, że wszyscy praktykanci wykorzystywani byli jako tania siła robocza, wykonując te same powtarzalne i niewymagające kwalifikacji czynności, które wykonywali również inni pracownicy produkcyjni. Było to szczególnie dotkliwe dla osób o dużym poczuciu własnej wartości i stawiających sobie ambitne cele. Na wielu liniach produkcyjnych sytuację pogarszały dodatkowo słowne zniewagi kierowane do praktykantów przez kierowników linii. Jedna z nauczycielek powiedziała: „Po koniec października 2011 r. panowało ogólne niezadowolenie z powodu nocnych zmian i ciężkiej pracy. Przed przybyciem do fabryki żaden uczeń nigdy jeszcze nie pracował w nocy. Niektórzy czuli się tym bardzo przytłoczeni”.

Przekształcenie młodocianych uczniów w praktykantów zatrudnionych przy produkcji nie przebiega bezproblemowo, między innymi dlatego, że zgodnie z oficjalnymi zaleceniami praktyka sprzedawana im jest jako szkolenie w ramach specjalizacji zawodowej. Nie otrzymując żadnego szkolenia, nieprzygotowani praktykanci stają nieoczekiwanie przy liniach produkcyjnych, a w miejsce wolnego i swobodnego środowiska szkolnego wstępuje nagle sztywny system praca-hotel. Poddani kontroli ze strony obcych ludzi muszą sobie radzić z niesmacznym jedzeniem w kantynach, naprzemienną pracą w dzień i w nocy, ścisłym rygorem przepisów. Żaden praktykant, z którymi przeprowadziliśmy wywiad, nie wyrażał życzenia, żeby po ukończeniu szkoły nadal pracować w Foxconnie. Firma postrzega ich jedynie jako użyteczną siłę roboczą, którą można się posłużyć przy wdrażaniu nowego produktu albo w okresach wzmożonego popytu na towar, a potem po prostu zwolnić.

Szef działu personalnego powiedział nam, że „uczniowie-rebelianci” „otwarcie łamali zasady dyscypliny”. Posuwali się do użycia siły, aby wyładować swoją wściekłość i chęć zemsty na nauczycielach i menedżerach. Nie zwracali się przeciwko przedstawicielom lokalnej władzy, która zresztą dobro uczniów i uczennic miała za nic, oferowała natomiast swoje wsparcie inwestorom takim jak Foxconn. Zamiast zwrócić się do instytucji prawnych, odpowiedzialnych za rozwiązywanie takich problemów jak praca przymusowa czy obowiązkowe nadgodziny, uczniowie wykorzystywali istniejące więzy przyjaźni, jak również sieć znajomych ze szkoły, aby atakować despotyczny system fabryczny i oszukańczy program praktyk - niektórym udało się nawet od tych ostatnich uciec. Nie powstrzymały ich nawet groźby kar ze strony szkoły.

Ekscesy, strajki i blokady ulic

Praktykanci w zakładzie w Chengdu nie byli jedyną grupą stosującą przemoc do rozwiązywania problemów. Kiedy po serii samobójstw w Shenzhen jesienią 2010 r. Foxconn przeniósł produkcję do Chin zachodnich, lokalne władze prowadziły werbunek pracowników i udostępniały hotele pracownicze. Wybudowany w pierwszej fazie hotel pracowniczy dla mężczyzn z Xinan położony jest w odległości 2 km od bazy fabrycznej Foxconna w Chengdu i posiada miejsca noclegowe dla 20 tys. osób. Każdy budynek hotelowy ma 18 pięter z 24 pokojami na piętrze. W jednym pokoju mieszka osiem osób.

Nocą 6 stycznia 2011 r. zepsuła się jedna z dwóch wind w budynku hotelowym. Tysiące osób, zmęczonych po 20-godzinnej pracy, musiało wchodzić po schodach. Kiedy dostali się do swoich pokoi okazało się, że w łazienkach nie ma ciepłej wody. Przeciętna temperatura w styczniu wynosi od jednego do pięciu stopni Celsjusza, więc brak zaopatrzenia w wodę i prąd jest bardzo dokuczliwy. Kilku pracowników nie wytrzymało. Weszli na dach hotelowego budynku, zniszczyli znajdujący się tam zbiornik wody i wyłączyli cały system zaopatrzenia w wodę i prąd. Cały blok mieszkalny zaczął rozbrzmiewać krzykami i nawoływaniami. Z pokoi wybiegali mieszkańcy, żeby sprawdzić, co się stało. Z górnych pięter zrzucano szklane butelki, plastikowe miski, kosze na odpadki, taborety i gaśnice pianowe. O godz. 22:00 interweniowała policja, która położyła kres wybrykom, aresztując ponad 20 osób.

Rozrabiający pracownicy nie stawiali wprawdzie firmie żadnych jasno sformułowanych żądań, ale za tym „bezsensownym” zachowaniem, jak to nazwali menedżerowie, kryło się głębokie niezadowolenie zarówno z warunków panujących w internacie, jak i warunków pracy. Zatrudnieni protestowali przeciwko nędznym warunkom życia i ekstremalnie niskim płacom: płaca podstawowa wynosiła 950 juanów, czyli dużo mniej niż zapowiadane 1,6 tys. juanów. Pracownicy, z którymi przeprowadziliśmy wywiady, powiedzieli, że zostali oszukani i „podstępem zwabieni do pracy w Foxconnie”.

2 marca 2011 r. ponad 200 pracowników Foxconna-SHZBG w Chengdu popadło w otwarty konflikt ze swoimi przełożonymi dotyczący oceny jakości ich pracy i kwoty odpowiedniego dostosowania płacy po ukończeniu sze-

1

   E.S.-I. Hui, Ch.K-Ch. Chan, „The Prospect of Trade Union Reform in China: The Cases of

Wal-Mart and Honda”, w: R. Traub-Merz, K. Ngok red., lndustrial Democracy in China: With Addi-tional Studies on Germany, South-Korea and Yietnam, Beijing 2012, s. 109.