scan0015

sekwencji do doskonalenia zachowań poddawanych eksperymentalnemu ich wypróbowywaniu. Interwenqe terapeuty warunkują wykorzystanie rezultatów nowych zachowań pacjenta do sprawdzania ich skuteczności, do modyfikowania ich wtedy, gdy nie są skuteczne, do ich doskonalenia zwiększającego pożądane rezultaty. Przyzwolenie i zachęta ze strony terapeuty na eksperymentowanie z nowymi sposobami reagowania, poznawania i zachowania jest tym, co Neimeyer (1995) nazywa „wyczarowywaniem różnorodnych, odmiennych światów, po to, aby je eksplorować i opracowywać" (s. 115). Terapeuta w procesie eksperymentowania z nowymi zachowaniami jest, zdaniem KeIly’ego (1959), „badaczem kolegą pacjenta, który stara się najpierw zrozumieć, potem sprawdzić i w końcu towarzyszyć klientowi w poddawaniu doświadczalnemu badaniu i rewizji różnych możliwości” (s. 82, za: Neimeyer, 1995, s. 115).

Możliwość eksperymentowania ze swoimi różnorodnymi zachowaniami jest laboratorium pozwalającym na ich testowanie, na sprawdzanie ich użyteczności i wreszcie na wybieranie tych najbardziej skutecznych. Jest to także doświadczenie mówiące o istnieniu bardzo wielu sposobów reagowania na te same sytuacje, o uwarunkowaniu własnych reakcji zmieniającymi się warunkami, o możliwości wpływania na zmianę właściwości sytuacji i na ostateczny wynik interakcji. Nieskuteczne zachowania nie muszą świadczyć o nieskuteczności działającego, a tym samym o jego małej wartości. Są one tylko informacją o konieczności poszukiwania bardziej skutecznych sposobów reagowania na wydarzenia. Nieskuteczne zachowania można poprawiać, można modyfikować, a pacjent mpźe doświadczyć, że jest zdolny do wprowadzania takich modyfikaqi.

Na ostatnim etapie psychoterapii pacjent rozpoczyna eksperymentowanie z nowymi zachowaniami w realnym świecie, w rodzinie, w relacjach zawodowych, towarzyskich itd. Te eksperymenty są już bardziej świadome, lepiej zaplanowane, racjonalnie uzasadnione. I wtedy bardzo ważnym elementem powodzenia takich eksperymentów jest inne doświadczenie z procesu psychoterapii - umiejętność rozumienia i akceptowania konsekwenq"i własnych działań.

Doświadczenia związane z uświadamianiem sobie konsekwenq‘i własnych zachowań

Poczucie własnej nieskuteczności jest jednym z powodów trudności rozwiązywania problemów życiowych (Bandura, 1977). Jedną z jego przyczyn 236 jest nieumiejętność rozpoznawania konsekwencji własnych zachowań.

o-ru,oreio dprr.nnętrqrvjnq odfFaCtOrv PfO WWW.Ddffactory.pl

W procesie eksperymentowania z własnymi zachowaniami pacjent ma wiele okazji do rozpoznawania rezultatów tych działań. Terapeuta jest iródłem informacji na ten temat. Informuje pagenta, odzwierciedlając przeżywane przez niego uczucia będące rezultatem wielu zachowań pacjenta w czasie sesji terapeutycznych, odzwierciedlając jego uczucia wywołane wspomnieniami wydarzeń życiowych. Przekazuje mu informacje, reagując na jego zachowania, skupiając jego uwagę na analizowaniu konsekwencji zachowań spoza sesji terapeutycznych.

Świadomość konsekwencji własnych zachowań jest ważnym elementem regulacyjnym każdego zachowania. Szczególnym elementem tej świadomości jest zdolność do rozpoznawania rezultatów własnego zachowania, wyrażanych własnymi reakcjami emocjonalnymi i reakcjami emocjonalnymi innych osób.

Pacjent doświadcza konsekwencji swoich zachowań przez cały trwania psychoterapii. Mówiąc o swoich problemach, wypowiadając i przeżywając uczucia związane z doświadczeniami życiowymi, odczuwa zmniejszenie napięcia, lęku i poprawę nastroju. To są pierwsze zauważalne konsekwencje własnych zachowań. Zmieniając oceny dotyczące minionych zdarzeń, doświadcza zmniejszenia poczucia krzywdy, winy. uczucia agresji. Najistotniejsze są jednak doświadczenia związane z poszukiwaniem i wprowadzaniem nowych zachowań. Na tym etapie psychoterapii, terapeuta duży nacisk kładzie na wyobrażanie sobie konsekwencji, jakie mogą wyniknąć z potencjalnych zmian, jakie pacjent chce wprowadzać w swoim życiu i zc sposobów, jakimi chciałby je wprowadzać. Wyobrażanie sobie własnych reakcji i reakcji otoczenia jest przedmiotem dokładnej analizy, rozważaniem różnych możliwości takich reakcji, określania prawdopodobieństwa ich wystąpienia. W analizach tych jest miejsce na odróżnianie reakcji rzeczywiście związanych z zachowaniem od reakcji wynikających ze zgeneralizowanych patologicznych schematów reagowania, które ciągle mogą się uruchamiać i zniekształcać percepcję własnych emocji i percepcję zachowań, innych ludzi.    .    '*

Podobnie ważnym doświadczeniem jest wypróbowywanie nowych zachowań w sytuacjach realnych, poza sesjami terapeutycznymi. Konsekwencje tych zachowań występują realnie, a nie tylko w wyobrażeniach.

W sposób naturalny pacjent reaguje wtedy większą niepewnością, podwyższonym poziomem lęku, co może zniekształcać percepcję rezultatów własnych działań. Partnerzy relacji w życiu realnym mogą być zaskoczeni obserwowanymi u pacjenta zmianami zachowania, mogą być na nie nieprzygotowani, a nawet mogą poczuć się zagrożeni tymi zachowa- 237