Scan086

86 M.J. Snowling

specyficznych trudności w zakresie czytania ze rozumieniem, zostały szczegółowo opisane przez Oakhill i jej współpracowników (Oakhill. 1994 dla omówienia zagadnienia; Yuill i Oakhill, 1991), a także w najnowszych pracach naszej grupy (Nation, 2001; Nation i Snowling. 1997; Stothard i Hulme, 1995). Nie istnieją dane epidemiologiczne, ale zgodnie z naszymi oszacowaniami około 10% dzieci uczęszczających do szkół podstawowych przejawia zaburzenia czytania ze zrozumieniem Trudności te pozostają często niezauważane aż do czasu, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w szkole ponadpodstawowej.

Profil językowy dzieci, które przejawią zaburzenia czytania ze zrozumieniem, jest zupełnie inny niż profil dzieci z dysleksją. Chociaż ich zdolności fonologicznc pozostają w normie (Cain i wsp., 2000a; Nation i Snowling, 1998b), to jednak wykazują one zaburzenia w szerokiej gamie innych umiejętności językowych spoza domeny fonologii (Nation i wsp., 2004). Wśród zaburzeń wymienia się zubożone słownictwo, wyjątkowo słabe rozumienie znaczenia słów abstrakcyjnych (Nation i Snowling. 1998a), trudność nazywania przedmiotów, których nazwy występują / małą częstotliwością w języku (Nation i wsp., 2001). Pomimo prawidłowej werbalnej pamięci krótkotrwałej (co wskazuje na nienaruszone zdolności przetwarzania fonologicznego), wykazano ograniczoną pojemność pamięci słów abstrakcyjnych (Nation i wsp., 1999). Co więcej, chociaż omawiane dzieci dostrzegają związki funkcjonalne pomiędzy słowami (broom -floor (szczotka-podłoga); hammer-nail (młotek-gwóżdź)) nie s;j one podatne na prymowanie semantyczne za pomocą słów należących do tej samej kategorii (np. boat-ship (łódż-statek); cup-saucer (filiżanka tależyk)) (Nation i Snowling, 1999). Rozległe trudności tych dzieci w przetwarzaniu językowym nie wynikają bynajmniej z niskiego IQ; ich niewerbalne zdolności pozostają w normie, umiejętność liczenia jest dobrze rozwinięta a dzieci wykazują prawidłową szybkość przetwarzania (Nation i wsp., 2002). Cechy językowe dzieci, które przejawiajątrudności w czytaniu ze zrozumieniem, sugerują problemy na poziomie reprezentacji semantycznych, w przeciwieństwie do problemów w reprezentacjach fonologicznych, które występują u dzieci z dysleksją.

⁵Pry™owanic semantyczne polega na tym, że jeśli prezentację danego słowa, np młotek, poprzedzić prezentacją (czasem podprogową) innego słowa z tej samej kategorii semantycznej, np. gwóźdź, to słowo młotek będzie odczytywane z większą łatwością przyp. red.

Różnice indywidualne w rozwoju czytania 87

/godnie z „trójkątnym modelem czytania", dzieci z niskim poziomem '•lolnuści semantycznych powinny wykazywać szczególne trudności w !"'>niejszych etapach nauki czytania, kiedy o postępach w nauce decyduje Mkor/ystywanie ścieżki semantycznej. W przypadku języka angicl-I lego przekłada się to na problemy z czytaniem wyjątków i w wytwa-

•    * inni pewnej automatyzacji ich czytania. Nation i Snowling (1999) pt /edstawili dzieciom z niskim poziomem rozumienia i dzieciom z grupy kontrolnej, porównywalnym pod względem wieku czytania (na pod-*»'tw ic testu czytania pojedynczych słów), słowa różniące się między sobą

•    s*.Kłótliwością występowania i regularnością. Pomimo, że dzieci z obu tuli grup równic dobrze czytały słowa o wysokiej częstotliwości " v -tiępowania, dzieci z niskim poziomem rozumienia popełniły więcej MmIów, czytając słowa o niskiej częstotliwości występowania. Poza tym, |^,"»niino że trójczynnikowa interakcja pomiędzy grupą, częstotliwością a •• Miiliirnością nie była istotna, dzieci z niskim poziomem rozumienia ** . I .t/nły tendencję do czytania wyjątków gorzej niż dzieci z grupy kontrolnej. Podobne efekty zaobserwowano podczas analizy czasów

(RTs) dla tego eksperymentu. Rezultaty te były zaskakujące, błoi i« pod uwagę fakt, że te dwie grupy były dobrze dobrane pod

•    /pledem umiejętności dekodowania, sprawdzonej na podstawie testu

•    #vtiinia nic-słów, i nic różniły się pod względem umiejętności fonolo

gii znych.

/ .ułbserwowana przez nas prawidłowość, że dzieci z niskim poziomem

•    ••/umienia mają większe trudności w czytaniu słów o niskiej często-ih'Miści i czytaniu wyjątków niż dzieci z grupy kontrolnej, jest zgodna z hipotezą o subtelnym zaburzeniu ścieżki semantycznej u tych dzieci.

•    ontynuując to badanie, potwierdziliśmy, że dzieci z niskim poziomem •lolności semantycznych, czyli także dzieci z niskim poziomem

•••/umienia, mają większe trudności z czytaniem wyjątków niż można by pi/ypuszczać na podstawie ich wieku czytania (Nation i Snowling, w •huku). Nic znaczy to jednak, że udowodniliśmy, że ogólnie dzieci z •llikiin poziomem rozumienia czytają powoli i z trudnością. W

•    /• i /ywistości, pomimo że czas czytania słów o niskiej częstotliwości i

•    /'•* czytania słów nieregularnych utych dzieci jest trochę dłuższy niżczas i mania dzieci z grupy kontrolnej, dzieci te wykazują wysoką umieli, mość dekodowania i czytają nie-słowa nieznacznie szybciej niż dzieci z IM upy kontrolnej. Wydaje się więc, że ścieżka semantyczna może