Scan10022

CO TO JEST NARÓD?

Ramka 1.1. Czy współczesne narody są kontynuacją średniowiecznych wspólnot etnicznych?

Zasadne wydaje się pytanie stawiane przez niektórych badaczy: czy istnieje ciągłość między przednowoczesnymi etniami a współczesnymi narodami, czy nowoczesne narody są rzeczywiście kontynuacją średniowiecznych wspólnot etnicznych, czy są czymś radykalnie odmiennym?

Autorzy odpowiadający twierdząco na tę kwestię - etnosymboliści, jak się ich określa (np. Anthony Smith) - dowodzą na bogatym materiale historycznym, że współczesne narody są ostatnim etapem rozwojowym średniowiecznych wspólnot etnicznych. Ich krytycy odrzucają takie stanowisko, wskazując na kilka zasadniczych różnic między średniowiecznymi etniami a współczesnymi narodami. Po pierwsze, uzasadniają, nie wszystkie grupy etniczne stały się narodami i nie wszystkie narody powstały z jednej grupy etnicznej. Po drugie, jest zasadnicza różnica między grupą etniczną a narodem - o ile grupa etniczna tworzona jest przez więzi pierwotne, tożsamość grupy etnicznej oparta jest na wspólnocie pochodzenia, pokrewieństwa, o tyle naród jest zbiorowością ludzi pod jakimś względem do siebie podobnych (jak klasa, rasa), tożsamość narodowa jest tzw. tożsamością kategorialną, a nie zrzeszeniową czy stanowioną (zob. tabela 1.1).

Chociaż narody propagują ideologie oparte na wspólnym pochodzeniu, są tak naprawdę zorganizowane jako kategorie - zbiory jednostek identyfikowanych na podstawie cech kulturowych - głoszą zwolennicy tego podejścia. Można integrować narody za pomocą idei wspólnego pochodzenia, sieci stosunków społecznych bądź

Tabela 1.1. Różnice między wspólnotami pierwotnymi, stanowionymi t zrzeszeniowymi a narodami oraz charakterystycznymi dla nich typami więzi

Tożsamość zbiorowa określona przez rodzaj członkostwa	Rodzaj więzi	Sposób reprodukcji wspólnoty
Tożsamości pierwotne -rodzinne, rodowe, Klanowe, etniczne	Więzi pierwotne - tworzone przez pokrewieństwo, pochodzenie	Przez pochodzenie
Tożsamości stanowione -feudalne, stanowe, państwowe	Więzi stanowione -• tworzone przez kontrakt, państwo	Przez stosunki społeczne
Tożsamości zrzeszeniowe -organizacyjne, partyjne, stowarzyszeniowe	Więzi zrzeszeniowe • tworzone przez formalne członkostwo w organizacji	Przez członkostwo w organizacji
Tożsamości kategorialne -narodowe, rasowe, klasowe, płciowe	Więzi kategorialne - tworzone przez posiadanie pewnych wspólnych cech	Przez historię, tradycję, dyskurs nacjonalistyczny

o tyle w przypadku Niemców świadomość narodowa kształtowała się w opozycji do Francji i była rezultatem odrzucenia oświeceniowego uniwersalizmu francuskiego.