Scan6

32

igły, skalpele, cewniki, zestawy do przetaczania krwi, zestawy kroplówek, protezy itp.) wykonane z tworzyw sztucznych i metali, przeszczepy tkanek (tzw. protezy biologiczne - kości, tkanki chrzęstnej, zastawek serca), katgut, materiały opatrunkowe oraz niektóre produkty żywnościowe, leki, surowce farmaceutyczne i spożywcze (produkty suche), kosmetyki, artykuły kosmetyczne (np. sztuczne rzęsy), korki do butelek do wina, osady po oczyszczaniu ścieków i inne.

4.2. Sterylizacja gazowa (metoda chemiczna)

Jest stosowana na skalę przemysłową do wyjaławiania produktów jednorazowego użytku, np. drobnego sprzętu medycznego, aparatury medycznej, materiałów opatrunkowych, odzieży i pościeli szpitalnej, książek, tkanin, obrazów a także suszy warzywnych i owocowych. Spośród gazów najczęściej stosuje się tlenek etylenu;/ponieważ jest to gaz wybuchowy, używa się go w mieszaninie z CO^. Tlenek etylenu miesza się także z parami formaldehydu lub bromku metylowego. Podwyższenie temperatury otoczenia wpływa dodatnio na efektywność sterylizacji tymi gazami. Tleńek etylenu działa zabójczo na wszystkie drobnoustroje oraz ich formy przetrwalne. Gaz ten jest trucizną protoplazmatyczną, alkiluje grupy funkcyjne karboksylowe, aminowe, fenylowe i suifhydrylowe w białkach bakterii (grupy -SH najszybciej) (rys. 4.3). W procesach sterylizacji gazowej rzadziej stosuje się /i-propiolakton.

o

ii

-C-OH

—    nh₂

—    c₆i-i₄oh SH

+

CH-r

•CI-b

‘O'

tlenek etylenu

Białka i ich grupy funkcyjne

r~C-0-CH₂-CH₂-0H H

Ń-ch₂-ch₂-oh — c₆h₄-o-ch₂-ch₂-oh s-ch₂-ch₂-oh

Zalkilowane grupy funkcyjne białek

Rys. 4.3. Mechanizm działania tlenku etylenu na bakterie

Do dezynfekcji wody używa się ozonu i chloru, w mniejszym stopniu zaś fluoru.

Główną wadą sterylizacji gazowej jest związana z nią toksyczność całego procesu. Wymaga ona specjalnej kontroli i reżimu technologicznego, co podraża jej koszty.

4.3. Kontrola sierylimji \

Sprawdzenie skuteczności sterylizacji jest obowiązkiem osób przeprowadzających ten proces. Do tego celu stosuje się przygotowane przez Wytwórnię Surowic i Szczepionek w Krakowie specjalne preparaty (sporotesty) - Sporal _c A i S..'Pierwszy służy do kontroli autoklawów, drugi suszarek. Preparaty te zawierają od 10⁸ do 10⁹ przetrwałuików Bacillus stearothermophilus (sporal A) lub Bacilius subtilis (sporal S) zaadsorbowanych na krążku bibułowym. Sporotesty umieszcza się we wnętrzu autoklawu, suszarki lub w wyjaławianym naczyniu lub sprzęcie. Po zakończonej sterylizacji krążek bibułowy wkłada się do bulionu cukrowego i inkubuje w temperaturze 55°C " (optymalna, dla. wzrostu ww. bakterii) przez 48 godzin. Wynik dodatni •- wzrost bakterii świadczy o nieprawidłowej pracy urządzenia sterylizującego.

Warunki kontroli sterylizacji radiacyjnej reguluje Kodeks Sterylizacji Radiacyjnej opracowany przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej oraz przepisy szczegółowe poszczególnych krajów. Kontrolowane są przede wszystkim zasady badania kontaminacji (zakażenia wstępnego) produktów, sposoby ustalenia dawki promieniowania, tworzyw, z których wykonuje się opakowanie sterylizowanych produktów, a także przepisy BHP stosowane w tej technologii wyjaławiania. Dawki, promieniowania, które stosuje się w tym procesie, są. dobierane tak, aby uzyskać pewność jeden na milion, co oznacza, iż dopuszcza się np. możliwość występowania jednej niejałowej strzykawki na 1 min sterylizowanych. Kontroli mikrobiologicznej w tej metodzie nie sposób zastosować, gdyż. reprezentatywna próbka do badań musiałaby być bardzo duża, aby można było sprawdzić skuteczność sterylizacji. Poprzestaje się więc na ścisłej kontroli dawki promieniowania oraz stosuje się sporotesty.