60 61 (32)

60 CtfU I. Wprowad/cak do rkonomll

gdzie:    ^ - względna (procentowa) zmiana popytu:

"r

— - względna (procentowa) zmiana dochodu.

Ponieważ zmiany dochodu i popytu są jednokierunkowe, tzn. wzrost dochodu powoduje ceteris pańbus wzrost popytu, współczynnik dochodowej elastyczności popytu przyjmuje wartości dodatnie. Są jednak dobra, które charakteryzują się nietypową, paradoksalną reakcją popytu na wzrost dochodów. Wzrost dochodów powoduje spadek popytu na nie. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu na te dobra przyjmuje wartości ujemne: E_nr_r<0. Dotyczy to dóbr podrzędnych mających wyższe jakościowo substytuty: np. wzrost dochodów spowoduje zastępowanie wędlin niższej jakości wędlinami lepszymi jakościowo. Zerowa wartość współczynnika: Eor_f = 0 staje się więc kryterium podziału dóbr na dwie grupy: dobra normalne, charakteryzujące się dodatnim współczynnikiem dochodowej elastyczności popytu: Eor_r >0 i dobra podrzędne, dla których współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest ujemny: E_Dff <0. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu może być równy jedności: Eor_f = 1- Oznacza to, że względna zmiana dochodu jest równa względnej zmianie popytu, np. wzrost dochodu o 10% powoduje wzrost popytu o 10%. Mówimy wtedy o elastyczności wzorcowej.

Współczynnik może być zawarty w przedziale 0<£_o» < 1. Wtedy względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany dochodu, np. gdy wzrost dochodu o 10% spowoduje wzrost popytu o 5%. współczynnik dochodowej elastyczności popytu wynosi 1/2. Im bliżej zera tym mniejsza elastyczność. Gdy Enr_r = 0. wtedy popyt jest sztywny, tzn. nie reaguje na zmianę dochodu. Gdy E_t>rp > 1. wtedy względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany dochodu. Popyt jest wysoce elastyczny. Oczywiście im dalej wartość współczynnika oddala się od jedynki tym popyt jest bardziej elastyczny.

Przyjmijmy wartość E_Dr. ■ 1 jako kryterium podziału dóbr na dwie grupy. Możemy wtedy wyróżnić: dobra wyższego rzędu, charakteryzujące się współczy nnikiem dochodowej elastyczności popytu większym od jedności: ^Enr_f>} i dobni podstawowe, dla których współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest mniej szy od jedności: Eor_r< 1.

W celu znalezienia relacji między tymi dwoma podziałami przedstawmy je na osi liczbowej:

dobra podrzucę_dobra normalrte

wanoic E&

-4 -3 -2 -1    1    2    3    4    5

I

dobra podstawowa dobra wyzazaoo rządu

Z przedstawionego rysunku łatwo odczytać, że dobra podstawowe to dobra podrzędne i dobra normalne o elastyczności dochodowej między zerem a jedynką: 0<Eor_p< 1-

Poszczególne dobra nic muszą ciągle należeć do tej samej kategorii. To samo dobro może być dobrem normalnym przy niskim dochodzie, a stać się dobrem podrzędnym przy wysokim poziomic dochodu (rys. 2.12.)

Do poziomu dochodu D„ popyt na dane dobro rośnie wraz ze wzrostem dochodu (E_Vr_r >0). Od poziomu dochodu D„ popy t na dane dobro spada wraz ze wzrostem dochodu (£&#>,<0). Zmiana współczynnika dochodowej elastyczności popytu z dodatniego na ujemny oznacza, że dobro traci charakter dobra normalnego i uzyskuje status dobra podrzędnego.

Zilustrujmy teraz te ogólne rozważania przykładami dóbr charakteryzującymi się różnymi wartościami współczynnika dochodowej elastyczności popytu. Dotyczące ich prawidłowości zostały po raz pierwszy zauważone przez niemieckiego statystyka Ernesta Engla (1821-18%) i dlatego noszą nazwę praw Engla. a ich graficzne odzwierciedlenie - krzywych Engla.

Pierwsza prawidłowość dotyczy relacji między wzrostem dochodu a wydatkami na żywność. Badając budżety gospodarstw domowych. Engel stwierdził, że wraz ze wzrostem dochodu spada udział wydatków na żywność. Oznacza to. że wydatki na żywność rosną w tempie wolniejszym od przyrostu dochodu, czyli względna zmiana popytu na żywność jest mniejsza od względnej zmiany dochodu. Współczynnik dtichodowcj elastyczności popytu na żywność zawarty jest w przedziale 0<Eor_r<l (tys- 2.13a).

Inaczej zachowują się wydatki na odzież i mieszkanie. Udział tych wydatków’ na ogół nic zmienia się wraz ze zmianą dochodu, czyli względny przy rost popytu na te dobra i względny przyrost dochodu są równe. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest więc dla nich zbliżony do jedności: Ep_fp - 1 (rys. 2.13b).