ScannedImage 30

324 Starożytny Izrael

większość swoich posiadłości w Lewancie, jednak zamieszanie wywołane wśród miejscowej ludności w różnych rejonach imperium było ogromne. Rezultat tych zmagań w V w. przed Chr. był tak niepewny, że Egipt i Babilonia próbowały przywrócić pewien stopień niezależności⁴¹. Babilończycy zdołali wyrwać się z perskiej satrapii transeufratejskiej, która rozciągała się od rzeki Eufrat na wschodzie do Morza Śródziemnego na zachodzie i obejmowała Judę, w 481 przed Chr., natomiast Egipt wzniecił bunt w 464 przed Chr., wykorzystując sposobny moment do wzmocnienia swojej siły⁴². Egipskie dążenia do odzyskania niezależności zostały nieskutecznie poparte wojskową pomocą Greków.

Ostatecznym rezultatem tych wydarzeń było odzyskanie na różne sposoby perskiej kontroli wojskowej w poszczególnych rejonach. Po pierwsze, Persowie wznieśli sporo twierdz na obydwu brzegach Jordanu, by sprawować kontrolę nad szlakami handlowymi łączącymi Mezopotamię i Egipt. Twierdz broniły imperialne garnizony, które zapobiegały ewentualnej współpracy lokalnej ludności z siłami greckimi⁴³. Po drugie, został wzmocniony istniejący system komunikacji, tak by skutecznie służył potrzebom politycznym władzy perskiej. Niektóre z najważniejszych reperkusji tych doniosłych wydarzeń znalazły odzwierciedlenie w wyroczniach Deutero-Zachariasza (Za 9-14), zapowiadających zniszczenie wrogów Izraela i odnowę Syjonu. W greckiej tragedii Persowie Ajschy-los nawiązuje do odpowiedzi Greków na te wydarzenia.

Świadectwa Wypowiedzi prorockie zebrane w drugiej części Księgi Zachariasza archeologiczne i do pewnego stopnia w Księdze Malachiasza odzwierciedlają również niezwykłe uwarunkowania demograficzne, które dominowały w Judzie przynajmniej do połowy V w. przed Chr., a więc do czasów Ezdrasza i Nehemiasza. Ostatnie wykopaliska i badania archeologiczne wykazały, że Yehud była dość uboga i rzadko zamieszkana we wczesnym okresie powygnaniowym (ok. 520-450 przed Chr.)⁴⁴.

⁴¹    J. M. Cook, The Persian Empire, s. 9Inn.; Kenneth G. Hoglund, Achaemenid Imperial Administration in Syńa-Palestine and the Mission of Ezra and Nehcmiah, SBL Dissertation Senes 125, Atlanta: Scholar Press, 1989.

⁴²    C. Meyers, E. Meyers, Zechariah 9-14, s. 20-21; K. G. Hoglund, Achaemenid Imperial Administration in Syria-Palestine, s. 143nn.

⁴³    Tamże, s. 156nn.

⁴⁴    C. Meyers, E. Meyers, Zechariah 9-14, s. 22-26; C. C. Carter.ASocialand De-mographic Study of Post-Exilic Judah, Ph. D. Diss., Duke Univ., 1991.

Kontrastuje to silnie z ówczesnymi ośrodkami miejskimi wzdłuż doliny nadmorskiej i na Szefeli, które przyczyniały sie do pomyślności, będącej skutkiem ożywionej podówczas działalności handlowej. Takie miasta jak Dor, Jaffa i Sziqmona oraz filistyńskie miasta Aszkelon i Gaza zostały mocno włączone w główny nurt handlu we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, a ich kultura materialna to najwspanialsze wyroby pochodzenia greckiego, poświadczane dopiero nieco później w środkowej części kraju. Oczekiwania na odnowę wspólnoty nie spełniły się zatem w pierwszym okresie perskiej dominacji w Lewancie. Dlatego charakterystyczne dla Deutero-Zachariasza zogniskowanie uwagi na zebraniu rozproszonych (Za 9,11-17; 10), zaludnieniu całego Izraela (9,1-10) i pełnym zaludnieniu Jerozolimy (Za 14), wyraża eschatologiczne tęsknoty Izraela w krytycznym czasie jego historii, czyli w pierwszej połowie V w. przed Chr.

Te wydarzenia przenoszą nas w czasy Ezdrasza i Nehemiasza. Ezdrasz przybył do Jerozolimy w siódmym roku panowania Artak-serksesa (458 przed Chr. - zob. Ezd 7,7). Nehemiasz zaś w dwudziestym roku rządów panowania Artakserksesa (445 przed Chr. -zob. Ne 2,1) i był namiestnikiem aż do trzydziestego drugiego roku jego panowania (443 przed Chr. - Ne 5,14). Nehemiasz powtórnie objął funkcję namiestnika Judy na krótko przed śmiercią Artakserksesa (424 przed Chr.). Takie datowanie idzie za chronologią w Księdze Ezdrasza i Księdze Nehemiasza, wynikającą z uporządkowania tworzywa biblijnego.

Od końca XIX w. aż po czasy całkiem niedawne przeważała opinia, że działalność Nehemiasza poprzedzała działalność Ezdrasza, co opierało się na przyjęciu, że Artakserkses, o którym mowa w Ezd 7,7, to Artakserkses II (404-358 przed Chr.) oraz że Ezdrasz i Nehemiasz nie działali w jednym czasie. Alternatywny pogląd głosił, że Ezdrasz przybył do Jerozolimy za panowania Artakserksesa I (465-424 przed Chr.), ale po Nehemiaszu, z którym później działał w jednym czasie (przyjmowano, że „siódmy rok panowania Artakserksesa”, podany w Ezd 7,7, to błąd przepisywacza, chodzi bowiem prawdopodobnie o rok „trzydziesty siódmy”). Niedawno poglądy te poddano szczegółowej rewizji i w rezultacie została zaproponowana rekonstrukcja historyczna, która zachowuje tradycyjny porządek działalności Ezdrasza i Nehemiasza. Ta rekonstrukcja wynika w dużej mierze z wykorzystania najnowszych świadectw archeologicznych, włączając w to analizę porównawczą z informacjami na temat rodu panującego w Samarii (papirusy samarytańskie