ScannedImage 41

al-Ahnafowi (koślawy) ^{1 2}, Ibn Qajsowi (zm. po r. 687), a nawet Aktamowi ibn Sajfiemu, cieszącemu się sławą w okresie przedmuzułmańskim. Jednym z jego przydomków był „mędrzec (hakim) Arabów"

POEZJA

Największym jednak miernikiem postępu za panowania Omajjadów były niewątpliwie osiągnięcia na polu poetyckiej kompozycji. Narodziny islamu nie były sprzyjające dla głównej muzy, bowiem wspaniały okres podboju i ekspansji nie przyniósł natchnienia żadnemu poecie w „narodzie poetów". Z nastaniem Omajjadów stare kontakty z boginiami wina, pieśni i poezji zostały ponownie nawiązane. Po raz pierwszy poezja miłości w pełni dochodzi do głosu w języku arabskim. Chociaż wielu przedmuzułmańskich wędrownych bardów zaopatrywało na wstępie swoje długie utwory (ąasida) kilkoma wierszami

0    charakterze erotycznym, to jednak o żadnym z nich nie można było powiedzieć, że wyspecjalizował się w poezji miłosnej (gazal). Z tego miłosnego wstępu (nasib) dawnych ód powstała poezja liryczna, za przykładem i pod wpływem perskich pieśniarzy.

Poetycka szkoła uważa 'Umara ibn abi Babla³ (zm. około 719) za swego głównego wyraziciela. Ten książę erotycznej poezji, „Owidiusz Arabii", by] bezbożnym Qurajszytą, niezależnym materialnie⁴, którego głównym zajęciem było zalecanie się do pięknych panien odbywających pielgrzymkę do Mekki

1    Medyny, jak również do tak czarujących dam, jak słynna Sukajna⁵. Językiem niezwykle precyzyjnym i pełnym namiętności uwiecznił swe uczucia do płci pięknej. Świeżość i rycerskość jego wiersza jaskrawo kontrastuje zarówno z prymitywną namiętnością Imru’ al-Qajsa, jak i ze stereotypowym sentymentalizmem późniejszego okresu⁶.

Jeśli 'Umar reprezentował wolną miłość w poezji, współczesny mu Gamil (zm. 701) z banu 'TJÓra, chrześcijańskiego szczepu z Jemenu, osiadłego w al-Hi-gazie, był zwolennikiem czystej i niewinnej miłości typu platonicznego. Wiersze Gamila, skierowane do narzeczonej Butajny, która należała do tego samego szczepu⁷, przepojone są duchem tkliwości nie mającej sobie równej w tym okresie. Ze względu na ich wartość estetyczną i prosty, naturalny język wielu śpiewaków arabskich dorabiało do nich muzykę. Podobnie jak Gamil al-'TJdri tak i na pół mityczny Magnun Lajla^{8 9}, którego oryginalne imię brzmiało prawdopodobnie Qajs ibn al-Malawwah^4ł, reprezentuje liryczny typ poetyckiej twórczości. Według legendy Qajs został odurzony miłością aż do obłędu (stąd jego przydomek mafjnun) do kobiety z tego samego szczepu, zwanej Lajla, która odwzajemniała jego miłość, lecz była zobowiązana wyjść za innego, aby zadowolić swego ojca. Szalony z rozpaczy, Qajs spędza resztę swego życia wędrując półnagi wśród pagórków i dolin swego rodzinnego Nagdu, opiewając piękno swej ukochanej i tęskniąc za jej widokiem. Kiedy tylko jej imię zostało wspomniane, wracał zawsze do normalnego stanu W ten sposób Magnun Lajla stał się bohaterem niezliczonych romansów arabskich, perskich i tureckich, wysławiających potęgę nieśmiertelnej miłości. Niewątpliwie wiele z tych poematów związanych z imionami Gamlla i Magnuna nie wyszło spod pióra tych poetów, lecz były to oryginalne ballady i pieśni ludowe.

Poza poezją miłosną pod auspicjami Omajjadów ukazała się także poezja polityczna. Pierwszą okazją stała się prośba, aby Miskln ad-Darimi skomponował i śpiewał publicznie wiersze dla upamiętnienia nominacji Jazida na kalifa¹⁰. Do tego okresu należy także pierwsza próba zebrania starożytnej poezji przedmuzułmańskiej, której podjął się Hammad ar-Rawija (tj. przekaziciel, około 713-772) ^{11 12}. Hammad urodził się w Kufie. Ojcem jego był Dajlami, (Pers), jeniec wojenny “, a on sam mówił po arabsku z cudzoziemskim akcentem, lecz znalazł się w rocznikach arabskich jako człowiek o fenomenalnej pamięci. W odpowiedzi na zadane mu pytanie przez al-Walida II postanowił recytować same poematy z epoki gahillja, wygłaszając w każdej poszczególnej literze alfabetu przynajmniej sto różnych utworów. Po wysłuchaniu osobiście i przy pomocy zastępców 2900 qaęld, jak nam wiadomo, al-Walid był zadowolony i przeznaczył 100 000 dirhemów dla recytatora¹³. Wielką zasługą Hammada był niewątpliwie jego zbiór sławnych Złotych Ód, zwanych inaczej Mu'allaqdt.

Prowincjonalna szkoła poezji za czasów Omajjadów była kierowana przez al-Parazdaąa (około 640-732) i óarira (zm. około 729), a na czele szkoły w stolicy stał al-Ahtal (około 640-około 710). Wszyscy trzej byli urodzeni i wychowani w Iraku. Byli satyrykami, jak również panegirystami. Ta poetycka trójca wysunęła się tak na czoło, że krytyka arabska nie mogła od tego czasu nikogo do nich przyrównać. Al-Ahtal, chrześcijanin, był bojownikiem o omajjaddzką sprawę przeciwko partii teokratycznej¹⁴. Al-Farazdaq, rozpustnik, był poetą — laureatem 'Abd al-Malika i jego synów al-Walida, Sulajmana¹⁵ i Jazida. óarir, największy satyryk tego wieku, był poetą na dworze al-Haggaga¹⁶. W swych

213

1

” Al-&ahiz, Bajan, t. I, s. 58. Patrz Ibn Qutajba. Ma'drif, s. 216; at-Tabari, t. II, s. 438 n.

2

“ łba Qutajba, Ma'drif, 3. 153; por. al-Agani, t. XV, 3. 73, wiersz 28. Patrz al-&ahiz. Bajan, t. II, s. 63.    *■

3

   Jego Diwan, wyd. P. Schwarz, 2 tomy, Leipzig 1901-1909.

4

   Al-Aijam, t. I, s. 32. 0 jego życiu i pracach patrz &ibra’il &abbur, ' [Jmar ibn abi Babia,

5

2 tomy, Beirufc 1935-1939.

6

^4! Ibn Qutajba, Sir, s. 349.

7

⁴¹ Patrz W. Gr. Palgrave, Essays on Badom Questions, London 1872, s. 279.

8

¹⁴ Patrz Ibn Qutajba, Si'r, s. 260-268; al-Agani, t. VII, s. 77-110.

9

* Al-Arjdni, t. I, s. 169, cyt. przez Ibn Hallikana, t. I, 3. 148.

10

¹⁸ Al-Kutubi, Fawat al-wafajat (Bulaq 12S3), t. II, s. 172, ustala datę jego śmierci na około 80 r. hidżry (699 r.).

" Ibn Qutajba, Si'r, s. 358-362.

11

¹⁸ Al-Ai/dni. t. XVIII, s. 71 n.; por. Ibn Qutajba, Si'r, s. 347.

“ Al-Fihrist, s. 91; Ibn Hallikan, t. I, s. 294.

12

   Ibn Qutajba, Ma'drif, s. 268.

13

   Ibn yallikan, t. I, 8. 292; al-Aydni, t. V, s. 164 n.

14

⁸²    Ibn Qutajba, Sir, s. 301-304.

15

⁸³    Tamże, s. 297- 298. W sprawie mów pochwalnych al-Farazdaqa o jego patronach-kali-fach, patrz Diwan, wyd. E. Boucher, Paris 1875.

16

“ Ibn Qutajba, s. 287. Wzory jego panegiryków patrz Diwan, t. I, Cairo 1313.