86434 ScannedImage 28

ibn Ma’ as-Sama,' z al-HIry (Alamundarus w historii bizantyjskiej, zm. 554) są najwybitniejszymi postaciami w historii arabskiej. Tenże al-Harit (przezwany przez kronikarzy arabskich al-A'rag — Kulawy) jest pierwszym autentycznym imieniem i w pewnej mierze największym w rocznikach dżafnidzkich. Dzieje te mogą być porównywane z greckimi źródłami²⁸. W nagrodę za pokonanie groźnego lachmidzkiego rywala, al-Muniira III, cesarz bizantyjski Justynian mianował go (529 r.) władcą wszystkich szczepów arabskich w Syrii i nadał mu tytuł patrycjusza i fylarchy — najwyższa godność po samym cesarzu. W języku arabskim tytuł ten tłumaczony był po prostu jako malik — król.

Przez większą część swego długiego panowania al-Harit zajęty był wojnami, służącymi bizantyjskim interesom. Około r. 544 podczas jednej z bitew z al-Mun-diremlll ten ostatni pojmał jednego z synów al-Harita i złożył go w ofierze al-'Uzzie, będącej odpowiednikiem greckiej Afrodyty^{21 2}. Lecz w 10 lat później al-Harit zemścił się i zabił swego lachmidzkiego nieprzyjaciela w bitwie w rejonie Qinnasrin. Bitwa ta jest, być może, „Dniem Hallmy“ znanym w arabskiej tradycji. Hałlma, córka al-Harita, namaściła wonnościami i własnymi rękami nałożyła całuny z białego płótna³⁰ na kolczugi 100 bojowników ghassanidzkich. gotowych na śmierć.

W r. 563 al-Harit złożył wizytę Justynianowi I na jego dworze w Konstantynopolu ^M. Pojawienie się tego beduińskiego fylarchy wywarło głębokie wrażenie na otoczeniu cesarza. W czasie swego pobytu w Konstantynopolu al-Harit zapewnił nominację Jakuba Baradaeusa (Ja^rqub al-Barda'i), mono-fizyckiego biskupa z Edessy, na przełożonego syryjskich Arabów. Jakub był tak gorliwym propagatorem wiary, że syryjski kościół monofizycki po jego śmierci stał się znany jako kościół jakubiński.

AL-MUNDIB SYN AL-ęlBITA

Następcą al-Harita został jego syn al-Mmriir, występujący w kronikach bizantyjskich jako Alamundarus. Al-Mun’ir, podobnie jak jego ojciec, okazał się gorliwym protektorem monofizytyzmu². Fakt ten chwilowo zraził Bizancjum, co z kolei wywołało otwartą rebelię ze strony Ghassanidów. W r. 580 al-Hundir udał się z wizytą do Konstantynopola wraz ze swymi dwoma synami i został przyjęty z wielkimi honorami przez Tyberiusza II, który zamienił kosztowny diadem na głowie swego gościa na jeszcze wspanialszą koronę. W tym samym roku al-Munlir dokonał uwieńczonego sukcesem najazdu

i spalił al-HIrę ^M, stolicę swego lachmidzkiego wroga. Lecz to nie wystarczyło, aby usunąć podejrzenia o zdradę spraw imperium, o co był także uprzednio oskarżony jego ojciec. W czasie poświęcenia kościoła w Huwarin, między Damaszkiem a Palmyrą, został pojmany i przewieziony jako więzień do Konstantynopola, a następnie na Sycylię. Podobnie został uprowadzony do Konstantynopola jego syn i następca, an-Nu'man, który ośmielił się dokonać niszczycielskiego najazdu na terytorium bizantyjskie.

CJPADEK BANU UASSAN

KPT. Z. w.

Po al-Mundirze i an-Nu'manie w kraju Gassan, jak się wydaje, zapanowała anarchia. Różne szczepy zamieszkujące Pustynię Syryjską wybrały sobie swoich własnych wodzów. Zajęcie Jerozolimy i Damaszku (613-614) przez sa-sanidzkiego władcę Ilusraw Parwiza zadało ostatni cios dynastii dżafnidzkiej. Czy Herakliusz w czasie swego ponownego podboju Syrii w r. 629 przywrócił syryjsko-arabski fylarchat — tego nie wiemy. Arabscy kronikarze wymieniają (Sabala ibn al-Ajhama jako ostatniego króla z linii Gassan. W czasie pamiętnej bitwy nad Jarmukiem (636) monarcha ten walczył po stronie bizantyjskiej przeciwko Arabom, lecz potem przyjął islam. Podczas obchodzenia Ka'by w czasie swej pierwszej pielgrzymki, jak głoszą opowieści, pewien beduin nadepnął na jego szatę, za co były król uderzył go w twarz. Kalif 'Umar wydał wyrok, że Gabala powinien otrzymać albo podobne uderzenie z rąk beduina albo zapłacić karę, wskutek czego Gabala wyrzekł się islamu i udał się do Konstantynopola ^M.

Poziom kulturalny, jaki osiągnęli Ghassanidzi, sąsiedzi Bizantyjczyków, był bez wątpienia wyższy od stopnia kulturalnego, jaki kiedykolwiek osiągnęli ich rywale, Lachmidzi, mieszkający na pograniczu Persji. Pod ich rządami i we wcześniejszym okresie rzymskim wzdłuż całego wschodniego pogranicza Syrii zdawała się rozwijać dziwna cywilizacja, zawierająca mieszaninę elementów arabskich, syryjskich i greckich. Domy z bazaltu, pałace, łuki triumfalne, łaźnie publiczne, wodociągi, teatry i kościoły stały tam, gdzie dziś jest zupełna pustka. Na wschodnich i południowych stokach Hawranu zachowały się ruiny niemal 300 miast i wsi — podczas gdy dzisiaj jest tam zaledwie kilka wiosek.

Grupa przedmuzułmańskich poetów z Arabii znalazła sobie hojnych patronów wśród gbassanidzkich fylarehów. Labid, najmłodszy z siedmiu poetów, autor sławnych Mu'allaqał, walczył po stronie Ghassanidów w bitwie zwanej Hallma. Kiedy an-Nabiga ad Dubjani pokłócił się z królem lachmidzkim, znalazł schronienie na dworze synów al-Harita. Poeta medyneński Hassan ibn Tabit (ur. około 563), który twierdził, że pochodzi z rodu banu Gassan, odwiedził w swej młodości dwór Ghassanidów, zanim został poetą nadwornym Mohammada, i upamiętnił ten pobyt wzmiankami w swej antologii (diwan). W pewnym utwo-

69

1

" Procopius, ks. I, rozdz. XVII, §§ 47-48; Joannes Malałaś, Chronographia, wyd. L. Din-dorf, Bonn 1831, g. 435, 461 nn.

" Procopiua, ks. II, rozdz. 28, § 13.

" Ibn Qutajba, s. 314 n.; por. Abu al-Fida’, t. I, s. 84.

2

Tlieophanea, Chronographia, wyd. C. de Boor, Leipzig 1883, s. 240.

" Jan z Efezu, Historia Ecclesiastiea, wyd. Cureton, Oiford 1853, s. ,251 n.; tłum. na angielski B. Payne Smith, Oxford 1860, a. 284 n.

“ Jan z Efezu, s. 415 (tekst), s. 385.

“ Ibn AM Rabbihi, 'Iqd, t. I, s. 140 n.