ScannedImage 41

stolicą, była al-Hira. Tradycja podaje, że to Pers Salman nauczył Proroka, jak kopać okopy przy obronie Medyny*⁷.

Królestwo al-Hiry, arabski satelita Persji, było głównym kanałem, przez który przedostawały się do Arabii przed okresem muzułmańskim nie tylko perskie wpływy kulturalne, ale i następnie aramejskie wpływy nestoriańskie. Tak jak nestorianie stanowili później główne ogniwo pomiędzy hellenizmem a rodzącym się islamem, tak teraz byli oni pośrednikami w przekazywaniu idei północnych kultur, aramejskiej, perskiej i helleńskiej, do centrum pogańskiej Arabii.

4. KRAJ ÓASSiN

Taki wpływ, jaki mieli nestorianie z al-Hiry na Arabów z pogranicza perskiego, wywierali również monofizyci z kraju Gassan na ludność al-Higazu. Przez cztery wieki przed islamem ci Arabowie, którzy ulegli wpływom syryjskim, kontaktowali świat arabski nie tylko z Syrią, ale także z Bizancjum. Takie imiona, jak Dawud (Dawid), Sulejman (Salomon), 'Isa (Jezus), były pospolite wśród Arabów z okresu przedmuzułmańskiego.

Jednak ten wpływ północny nie powinien być przeceniany, ponieważ ani kościół monofizycki, ani nestoriański nie miały na tyle żywotności, aby zaszczepić swe idee religijne. Materiał zebrany przez ojca Cheikho⁶⁸ nie wystarcza, aby wykazać, że chrześcijaństwo zapuściło głęboko swe korzenie gdziekolwiek w Arabii Północnej, jednak ujawnia wielu przedmuzułmańskich poetów tak samo obeznanych z pewnymi obiegowymi ideami chrześcijaństwa i chrześcijańskimi terminami. Znaczna liczba słów aramejskich przeszła do starożytnego słownika arabskiego •*.

6. ŻYDZI

Monoteizm oddziaływający na Arabię nie był wyłącznie typu chrześcijańskiego. Kolonie żydowskie istniały w Medynie i w różnych oazach północnego al-Higazuⁿ. Al-Gumahi (zm. 845) poświęca część swych biografii⁷¹ poetom

" Patrz niżej, s. 101. Arabskie firind (miecz), firdaws (raj, sura 18,107; 23,11), tifjjil (kamień, sura 106,4), barzafr (przeszkoda, Bura 23,102; 55,20; 25,65), zanjabil (imbir, aura 76,17, patrz niżej, s. 660), itd. są pochodzenia perskiego.

“ An-Natranija wa-Addbuha, 2 części, Beirut 1912, 1919, 1923; Su’ard’ an-N aęrdnija, 2 tomy, Beirut 1890.

^w Kanita i bi’a (kościół), dumja i ęura (wizerunek, obraz), gissis (mnich), tadaqa (jałmużna), natur (wartownik), nir (jarzmo), faddan (akr), gindil (lampa, z łacińskiego candela) są przykładami tych zapożyczeń. Łacińskie castrum dało syryjskie gatfra i zachodnioaramejskie gasra, z którego pochodzi arabskie qa»r (zamek, pałac) i zostało ponownie wprowadzone do Europy we włoskiej formie eastero i hiszpańskiej aleazar.

™ óibril (Gabriel), tura (objawienie, rozdział), <fabbdr (najpotężniejszy) są świadectwem wpływów hebrajskich na słownictwo arabskie.

⁷¹ fabagdt at-Su'ard‘, wyd. J. Heli, Leyden 1916, s. 70-74.

żydowskim z Medyny i jej okolic. Al-Agani przytacza pewną liczbę poetów żydowskich z Arabii. Jedynym przypuszczalnie żydowskim poetą, który pozostawił nam diwan, był as-Samaw’al (Samuel) ⁿ z al-Ablaq blisko Tajnia’, żyjący współcześnie z Imru’ al-Qajsem. Jego poezja nie ma w sobie nic takiego, co odróżniłoby ją od przeciętnej poezji pogańskiej, a mimo to as-Samaw’al słusznie jest podejrzewany o judaizm. Przypuszcza się, że w Jemenie judaizm osiągnął godność religii państwowej pod panowaniem du-Nuwasa.

W podsumowaniu można śmiało stwierdzić, że w wieku poprzedzającym misję Muhammada al-Higaz był otoczony wpływami intelektualnymi, religijnymi i materialnymi promieniującymi z ośrodków: bizantyjskiego, syryjskiego (aramejskiego), perskiego i abisyńskiego. które przedostawały się głównie przez kanały: ghassanidzki, lachmidzki i jemeński. Jednak nie można twierdzić stanowczo, że al-Higaz miał tak żywe kontakty z wyższą cywilizacją północy, aby wpłynęły one na ukształtowanie się jego rodzimej kultury. Chociaż chrześcijaństwo także znalazło oparcie w Nagranie, a judaizm w Jemenie i al-Higazie, to wydaje się, że żadna z tych religii nie wycisnęła większego piętna na umyśle Araba północy. Niemniej jednak można przypuszczać, że dawne pogaństwo tego półwyspu doszło do punktu, w którym nie mogło już dłużej zaspokajać duchowych potrzeb ludności i przeżyło się, tak że pewna niezadowolona grupa ludzi, występująca pod nazwą hanifów ^ra, pozbyła się go i rozwinęła niejasne idee monoteistyczne. Umajja ibn abi asj-Salt (zm. 624), przez swą matkę dalszy kuzyn Proroka, i Waraąa ibn Nawiał, kuzyn Hadigy, byli takimi hanifami, chociaż różne źródła czynią z Waraąa chrześcijanina. Pod względem politycznym zorganizowane życie narodowe, które rozwinęło się w starożytnej Arabii Południowej, było teraz w zupełnym rozprzężeniu. Anarchia panowała tak w polityce, jak i w religii. Scena została przygotowana, a moment psychologiczny sprzyjał wystąpieniu wielkiego przywódcy religijnego i narodowego.

ⁿ Diwan 08-Samaw’al, 2 wyd., wyd. Cheikho, Beirut 1920.

” Słowo zapożyczone z języka aramejskiego przez nabatejski. N. A. Faris i H. W. Glidden, „Journal of tbe Palestine Oriental Society“t. XIX (1939), s. 1—13; por. Ar. Jeffery, The Foreign Yocabulary of theQur’an, Baroda 1938, s. 112—115. Dalsze badania archeologiczne i lingwistyczne prawdopodobnie potwierdzą doniosłość wpływu kultury nabatejskiej nie tylko na islam, ale także na wczesne chrześcijaństwo.