s06 (14)

PRZEGLĄD WSPÓŁCZESNEJ KRÓTKIEJ RĘCZNEJ BRONI PALNEJ I PNEUMATYCZNEJ

Pod mionom krótkiej ręcznej broni polnej rozumiemy pistolety i rewolwery. Czym one różnią się między sobą.

Każdy pistolet posiada lufę. w której utworzona jest również komora mieszcząca nabój lub w przypadku brom pneumatycznej — som pocisk. Natomiost rewolwer różni się od pistoletu tym. że ma kilka takich komór, wykonanych w specjalnym bębnie obrotowym. Obrót o pewien kąt bębno ustawionego na osi równoległej od osi lufy. lecz oddalonej od niej o wymaganą odległość, umożliwia ustawienie kolejnej komory nobojowej. a więc i naboju, naprzeciw przewodu lufy.

Pierwsze pistolety pojawiły się w Europie na początku XVI wieku; pierwsze konstrukcje podobne do rewolwerów — w drugiej połowie wieku XVI. Ówczesne pistolety miały lufy gładkościenne. Były ładowane od wylotu lufy. Ładunek prochowy zapalony był iskrami, które powstawały na skutek tarcia zamocowanego w kurku pirytu o radełkowaną powierzchnię obwodową metolowogo kółka. Kółko to. uruchomiane równocześnie z kurkiem za pomocą spustu, obracało się pod wpływem specjalnej sprężyny.

Prawie równocześnie były znane pistolety skałkowe, które szeroko rozpowszechniły się szczególnie w wie-koch XVII I XVIII. W pistoletoch tych ładunek prochowy zapalany był iskrami powstałymi od uderzenia krzemienia (czyli ..skałki") o krzesiwo. Krzemień zamocowany był tu również w kurku obrotowym.

Pistolety w wiekach XVI do XIX były przeważnie jodnostrzałowe. chociaż znane były również pistolety dwu- i kilkulufowe. umożliwiające spowodowanie następnego strzału po naciśnięciu jednego z dwu spustów lub po ustawieniu kolejnej lufy naprzeciw odpowiedniego kurka i pociągnięciu spustu. Pistolety z obrotowymi lufami cechuje podobieństwo do rewolwerów.

W 1818 roku został wynaleziony kapiszon zbudowany z miedzianej lub mosiężnej miseczki i z kapturka zawierającego wewnątrz piorunian rtęci. Kapiszon nakładano na tzw. kominek doprowadzający płomień do ładunku prochowego. Płomień powstawał wskutek uderzenia kurka o kapturek kapiszonu. Pojawienie się kapiszonu pozwoliło na opracowanie, w pierwszej połowie XIX wieku, pistoletów odtylcowych oraz rewolwerów kapiszonowych.

W połowie XIX wieku kapiszon przyczynił się do gwałtownego rozwoju rewolwerów, które poważnie ograniczyły rolę pistoletów. Stan ten trwał do końca ubiegłego wieku. Rewolwer umożliwiał oddanie kilku strzałów w ciągu znacznie krótszego czasu, w porów-noniu ze znanymi wcześniej pistoletami nabijanymi od wylotu lufy. Szybkostrzeinoić i niezawodność działania rewolwerów miała też istotne znaczenie.

Najstarsze rewolwery były bronią skałkową, np. niemiecki — na sześć ładunków nabojowych — z lat 1580-1590. angielski rewolwer z 1650 r. 1 Van Collier (USA) z 1818 r. Następną odmianę tej broni, rewolwery kapiszonowe, wytwarzano seryjnie od 1836 r. aż do lat sześćdziesiątych tego stulecia. Wśród nich znana jest liczna rodzina amerykańskich rewolwerów Colt.

Z chwilą pojawienia się w drugiej połowie XIX wieku naboju zespolonego zaczęto wytwarzać rewolwery na tego rodzaju naboje. Do bardziej znanych współczesnych rewolwerów no nabój zespolony należą: Colt (USA). Remington (USA). Smith i Wesson (USA), Lefoucheux (Francja), Webley (Anglia), Nagant (Belgio), Horrington i Richcrdson (USA).

W końcu XIX i na początku XX wieku, wraz z gwałtownym rozwojem przemysłu i doskonaleniem maszyn, oprocowywano również nowe konstrukcje pistoletów samopowtarzalnych (automatycznych). Konstruktorzy dążyli do opracowania broni krótkiej o większej wydajności ogniowej od rewolwerów, a jednocześnie poręczniejszej. Wypróbowywano i stosowano różne zo-sady działania broni. Do bardziej znanych należy zasada wykorzystania energii odrzutu lufy i zamka. Polega ona na tym, że podczas przemieszczania się pocisku w lufie siła ciśnienia gazów prochowych działa za pośrednictwem łuski na zamek i połączoną z nim dzięki mechanizmowi ryglującemu lufę. Lufa wraz z zamkiem przemieszcza się do tyłu broni. Prawie równocześnie w większości pistoletów o tej zasadzie działania lufa obniża się w stosunku do położenia pierwotnego, a następnie zatrzymuje się. zamek odrygiowuje się. odłącza od lufy I cofa do tylnego położenia. Pod wpływem sprężyny powrotnej zamek powraca do przodu, dosyła kolejny nabój do komory nabojowej, łączy się z lufą I przemieszcza do położenia przedniego. Tego rodzaju dziołanie broni pozwala na stosowonie nabojów pistoletowych większej mocy.

Przykładem rozwiązania konstrukcji broni z krótkim ruchem lufy do tyłu są pistolety: 11.43 mm Colt--Browning wz. 1911, 7,62 mm Tulskij Tokariew wz. 1933 (TT). 9 mm VIS wz. 1935 (Polska). 7.63 mm Mauser wz. 1896, 9 mm Parabellum wz. 08. 9 mm Walther P-38. W trzech ostatnich pistoletoch lufa w czasie ruchu zamka w tylne położenie nie obniża się.

Znane są również pistolety samopowtarzalne z długim ruchem lufy do tyłu. Nieliczne wzory tych pistoletów nie znalazły szerszego zastosowania. Należy do nich np. angielski 8,5 mm Gabbett Fairfa* ..Mors" (o energii wylotowej pocisku wynoszącej aż 130 kGm) i węgierski 7,65 mm Fromm er.

Inna z zasad działania oparta była na wykorzystaniu ruchu lufy przemieszczającej się do przodu, na skutek działania siły wciskania się pocisku w jej gwinty, przy czym zamek nie był ryglowany w stosunku do lufy. Dla pistoletów przystosowanych do nabojów mniejszej mocy najlepszą okazała się zasada działo-nio polegająca na wykorzystaniu energii odrzutu swobodnego zamka, którego odpowiednio duża masa wystorczo do hamowania ruchu wstecznego łuski naboju w czasie działania ciśnienia gazów prochowych (do chwili wylotu pocisku z lufy).

Lufo pistoletu dziołającego na tej zasadzie jest nieruchomo. Energia odrzutu swobodnego zamka, powstała wskutek ciśnienia gazów prochowych, wystarcza

6,35 mm Browning wr. 1906 (Belgia)

6,35 mm Bergman (Niemcy)

6.35 mm Walther Mod. 9a (Niemcy) 7,45 mm Walther PPK «x 1931 (Niemcy)