skan56

r

406

Pokazywanie środkowego palca jako agresywnego, dominacyjnego symbolu fallicznego.

Cienka granica między gestem intencjonalnym (u gór)') a symbolem wyprostowanego palca środkowego (u dołu) (źródło: TVN)

gwałt. Widzimy, iż sfera impurum (skalanie, pohańbienie) i sfera seksualna znajdują się w porządku mitycznym bardzo blisko i nie odbiegają zbytnio od konceptualizacji średniowiecznej¹⁹⁰. Symbolika posiadacza penisa jako aktywnego w relacji i przez to dominującego ujawnia się w takich zachowaniach spontanicznych jak pokazywanie środkowego palca czy - w bardziej dosłownej formie - jak we wspomnianym wcześniej przypadku dręczenia anglisty w toruńskim technikum.

Niezależnie od oceny zasad etycznych „uczniów”, widzimy, że próby ignorowania ich działań przez nauczyciela doprowadziły do eskalacji tych zachowań i coraz większej dosłowności seksualnych zachowań dominacyjnych. Granica między różnymi zachowaniami symbolicznymi jest płynna - przesunięcie ku dosłowności zależy od stopnia władzy odbiorcy i spodziewanych z jego strony represji. Im mniejsze zagrożenie karą czy odwetem, tym bardziej dosłowny (tym mniej odległy od swojego symbolicznego źródła) będzie gest. Oczywiście zakładamy tu pewne zaangażowanie uczestników interakcji - i czas potrzebny do eskalacji działań. Podczas wydarzeń w toruńskim technikum ucznio-

¹⁹⁰ W Grecji młodsi kochankowie byli podporządkowani starszym, o wyższej pozycji i podlegali im, czerpiąc z nich siłę, jednak owo podporządkowanie opierało się raczej na relacji rodzicielsko--mistrzowskiej niż niewolniczo-poddańczej.

POZIOM RÓL SPOŁECZNYCH

wie, którzy uznali, że pod koniec roku szkolnego nauczyciel nie ma nad nimi już żadnej władzy, zaczęli się na nim znęcać - począwszy od działań bardziej symbolicznych:

Filut (prowodyr) pokazuje nauczycielowi fucka: wyciągnięty środkowy palec dłoni podtyka pod nos anglisty. Ten nie reaguje.

{Lekcja przemocy - zapis taśmy filmowej, „GW”, 4 września 2003)

Potem przeszli do działań intencjonalnych: Kolejny chłopak udaje, że się onanizuje. Pod koniec lekcji działania poniżające polegają na „włożeniu głowy ofiary do kosza na śmieci”, co jest związane ze skalaniem i umieszczeniem na skalanym terytorium. Zakrycie twarzy (przez nałożenie kosza) deperso-nalizuje i uprzedmiotawia - jest to symboliczne pozbawienie głowy, zniszczenie ofiary (Filut śpiewa do ofiary: „Są tacy, to nie żart, dla których jesteś wart mniej niż zero...”).

Obniżenie napięcia w wyniku agresji następuje tylko w przypadku agresji skierowanej do prowokatora, natomiast, jak pisze Wojciszke, w eksperymen-

407

Podobnie cienka granica i przejście między rysunkiem fallusa a napisem (źródło: TVN)

8. DOMINACYJNE ROLE SPOŁECZNE