skanowanie0013 (107)

Ogólna charakterystyka szkoły pracy i jej polityczno-społeczne podstawy

Omówione poprzednio główne kierunki „szkoły pracy” posługują się pojęciami i tezami, które zawierają się ąłjż w początkowym okre-sie narodzin „nowego'wychowania’⁵. Idee tego okresu pedagogiki wy-“^tęptrją- ■ ieiaz-z większym nasileniem i wyrazistością i w szerszym praktycznym stosowaniu. Nabierają one charakteru. ..postulatów,-według których powinno nąsTf)P¹'ó-z.reorganizowanie.całego szkolnictwa. Nie są one tylko treścią prób i eksperymentów pedagogicznych w wyjątkowych zakładach wychowawczych^ ale pretendują do objęcia reformą całego szkolnictwa. Tak więc pedagogika „szkoły pracy” ma być zrealizowana poprzez „reformę szkoły” zwłaszcza w Niemczech i W nowych państwach powstałych przez rozpad monarchii przed-I wojennych. Idzie tu bowiem q_7,nsrflp^i^dtuynHszei szkoły feudal-* no-militamd. przez szkołę., zdemokratyzowana_dostosowaną do na-$ wych warunków życia.

Ta rola „szkoły pracy” w przeprowadzaniu „reformy szkoły” według wskazań rozwijającego się „nowego wychowania”, niejedno wnosi ze swej strony, ale też łączy z tym wiele pojęć i idei zawartych w pedagogice szkoły tradycyjnej. Wydaje się, że ta dwoistość jest' powodem niedostatecznego często określania nowych pojęć i zasad dostrzegania ich „antynomii”, których nie potrafi się prżekształcić w syntezy. Brakuje również wprowadzenia pewnej jednolitości i wewnętrznej zwartości nowych pojęć i zasad tak, aby tworzyły one system pedagogiczny. Stąd tyle odmian „szkoły pracy”, które są tylko „kierunkami” podającymi pewne nowe zagadnienia pedagogiczne i ich częściowe rozwiązanie, ale nie tworzą pełnego systemu. Przy dużej obfitości i nowości treści pedagogicznych spotykamy zarazem . dużą ich fragmentaryczność, ogólnikowość, brak pełni ich określenia, jasności i jednoznaczności.

Wszystkie charakterystyczne problemy, tezy i pojęcia różnych kierunków „szkoły pracy” można ująć następująco.

1. Kierunki te operują pojęciami ,,uczenia się naturalnego, -przez działanie^ jako pojęciem podstawowym. Odnosi się ono do rozwiązywania wszelkich sytuacji, jakie występują w naturalnym biegu życia człowieka. Szkoła pracy zacieśnia jednak tak szeroko pojęte „działanie” do pojęcia „pracy”. Napotyka przy tym

zacieśnieniu na zagadnienie różnicy między pracąji „czynnościami’*, które mogą byś fizyczne, ruchowe oraz psychiczneT^rzeba więc znać różne odriiiany czynności jak to np. robi~Kerschensteiner podając różnice między zabawą, zajęciami, sportem i pracą. Ponadto trzeba odróżjuać ,,pracęi‘izyczną^d-j₃praey^mysłowejIii__MducliQW.ej ”.

... Te odróżnienia prowadzą do posługiwania się w różny sposób tymi odmiennymrżnacżenl^rTFr hi i nu ,,praca”. Ten zasadniczy termih“dIaTrezyśtkich kierunkói^r^szkoty pracy** przez każdy z nich jest używany. JW, innym znaczeniu. Poprzedni przegląd najważniejszych kierunków wykazał, jak jedne kładą nacisk tylko na.pracę fizyczną lub tylko umysłową lub duchową, na pracę świądorn.ą celu i utylitarną,. lub- odrzucają iei .utylitaryzm.—Inne—znów-j^?zszerzaią pojecie pracy na wszelkie działania i czynności, itp.

2.    Teza, że praca jest głównym środkiem kształcenia i wy c Kowani a stahówi w sźkÓte~ pracy podstawbwą~zaśadę, j e s t z aś'a'd'ą "‘‘szkoły pracy. Przez niama powstać wlaseiwy'~proces~ wychowania umysłowego i wychowania charakteru. Teza ta wymaga ,,aktywności^??T^śam5dżiHnoscr^y~u^ruTw uczeEIu się i wychowaniu. Stąd pochodzi postulat zastępowania metod podającyclTpfżeź'metódy" poszukujące, badawcze: Ale postulaf~teh~konsekwentnie spełniony musi poprzestać tylko na takich wiadomościach ucznia, do których on sam może dotrzeć. Oczywiście nie byłoby to wykształcenie wystarczające dla potrzeb współczesnych.

Wiedza taka nie mogłaby być ujęta w systematyczny układ, a więc nie byłaby w pełni naukowa. Stąd „szkoła pracy” waha się między obydwoma rodzajami metod nauczania, a kładąc nacisk na, metody ba^awczc^ milcząco^-dopuszcza^eŻ:^wefgdy~^^jące~np. ^zykład^^_ąj»ig^dtojgmcy’z książką, lulTteTpÓslnpąąi3"Się"caló” ściowym układem treści stara się^^iów    syste.-

matyczny itp. Idea aktywności i samodzielności występuje też w dziedzinie wychowania, gdzie zaznacza się w podkreślaniu samokontroli i samowychowywania uczniów, w postulacie samorządu uczniowskiego i inicjowania procesu wychowywania młodzieży przez samą młodzież, jak to np. zaznaczało się w „wiejskich domach wychowania”.

3.    Niektóre kierunki ,,szkoły pracy** posługują się pojęciem ..wartości” iako trzonem procesu kształcenia umysłowego i wychowania charakteru. Pojęcie to jednak nie jest również jasno określane. Waha się ono między uważaniem wartości za obiek-

125